سخنی با خواننده

مسلمانان در قرون نخستینِ حیات اسلام با تلاش های طاقت فرسا، بردباری و مقاومت مداوم خود، کاروان تمدن و فرهنگ بشری را در حوزه های گوناگون پیش بردند. کوشش برای عمل به آموزه ها، تعالیم و سفارش های مکرر دینی، مسلمانان را به کسب دانش واداشت، به گونه ای که در این راستا، میراث علمی گذشته ملت های دیگر را به سرعت فرا گرفته، با فرهنگ خود همگون کردند و در حوزه های گوناگون علمی و فنی، دستاوردهای شگرف و اعجاب آوری عرضه کردند.

پیوند انگیزه های دینی با علوم ملل پیشین و کوشش خستگی ناپذیر دانشمندان مسلمان، سبب رونق و شکوفایی علمی و فنی شد. نتیجه این کار، تولید اندیشه ها و افکار تازه، تولید علم و عالم و آثار علمی بسیار در حوزه های مختلف شد. این دستاوردها از چنان دقت و درایت و روش های جدید علمی برخوردار بود که ملل دیگر در تکاپوی دانش آموزی خود، ناگزیر به مراجعه و استفاده از آن ها شدند و تا قرن ها بعد این آثار و افکار را در محافل علمی خود تدریس می کردند.

یکی از این دستاوردهای تمدنی در حوزه های متعدد، کتاب ها و رساله هایی است که به همت دانشمندان مسلمان در علوم گوناگون تألیف و تولید شده و هر چند شمار زیادی از آنها در گذر زمان و بر اثر حوادث و سوانح از میان رفته، اما بسیاری از آنها به یادگار مانده است.

پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(علیهم السلام) به منظور معرفی چهره علمی این دانشمندان و آثارشان، بر آن شد تا در یک طرح علمی ـ پژوهشی سترگ و جامع، مختصری از زندگی نامه علمی آنان را فراهم آورده و درباره ایشان مطالبی عرضه دارد. این کار هر چند ظرفیتِ گشودن تمامی زوایای حیات آنان را ندارد، اما مدخلی برای آشنایی و ورود به این عرصه به شمار می آید، چون خواننده با داشتن این اطلاعات و مآخذ داده شده می تواند در صورت نیاز، به اطلاعات بیشتری دست یابد و نیازهای خود را برطرف سازد، هر چند درباره دسته ای از شخصیت ها، اطلاعی بیش از آنچه در این نوشتار آمده، در دست نیست.

شایسته است به بار نشستن این اثر بزرگ را که خود بخشی از طرح کلان در دست انجام است، به دست اندرکاران آن، به ویژه آنان که در مراحل مختلف پژوهشی و علمی، سختی های فراوانی را متحمل شده و بردباری به خرج دادند و از آنان در ابتدای کتاب یاد شده، تبریک گفته و توفیقات روزافزونشان را از خداوند بزرگ تمنا کنم. امید اینکه این پژوهشکده همچنان بتواند از توانایی علمی و قلم ارجمند آنان بهره مند شود.

در پایان بایسته است به صورت ویژه از جناب حجت الاسلام آقای قدرت الله رضانژاد که طراح اولیه وناظر پروژه تا سال 1378 بودند و جناب آقای دکتر سید علیرضا واسعی که در اصلاح طرح و تعیین ساختار نهایی آن نقش داشتند و این جلد در دوران مدیریت ایشان پایان یافته است، و جناب حجت الاسلام آقای محمد غفوری که علاوه بر تدوین، غنی سازی و ارزیابی، از سال 1381 عهده دار امور اجرایی پروژه شدند و همچنین از مسئولان محترم پژوهشگاه که پشتوانه و محرک انجام بهینه اثر بوده اند و از جناب حجت الاسلام آقای علیرضا شالباف، مدیر محترم دفتر پژوهش، قدردانی و تشکر کنم و سلامتی و موفقیتشان را از دادار بزرگ طلب نمایم.

دکتر محمد اللّه اکبری

مدیر پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(علیهم السلام)