سیاه پلاس، رشته کوه

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : جمعه 6 تیر 1399

سیاه‌پلاس، رشته‌کوه \ rešte-kūh-e siyāh-pa(e)lās \ ، رشته‌کوهی کوچک واقع در شمال روستاهای ایرا و جَوَرد.
این رشته‌کوه با درازای بیش از 15 کمـ ، در فاصلۀ 200‘1متری غرب راه ایرا به دشت لار و در منتهاالیه پیش‌رفتگی خاک شهرستان دماوند به داخل شهرستان شمیران قرار دارد. رشته‌کوه سیاه‌پلاس در °51 و ´50 تا °51 و ´53 طول شرقی، و °35 و ´55 تا °35 و ´58 عرض شمالی واقع است و بلندترین قلۀ آن با 370‘ 3 متر از سطح دریا، قلۀ سیاه‌پلاس نام دارد.
رشته‌کوه سیاه‌پلاس در جهت غرب به شرق در شمال روستای ایرا واقع در دهستان لواسان بزرگِ شهرستان شمیران و روستای جورد در دهستان آبعلی در شهرستان دماوند امتداد یافته است.
آبریز دامنه‌های جنوبی این کوه به دو قسمت تقسیم می‌شود:
بخشی از آن به سمت گردنۀ سیرک‌سر واقع در حدفاصل روستای ایرا و مزرعۀ شاه‌نشین می‌ریزد و سرچشمۀ رودخانۀ شاه‌نشین را ــ که سرانجام رودخانۀ لوارک نامیده می‌شود ــ تشکیل می‌دهد و به دریاچۀ سد لتیان می‌پیوندد.
بخش دیگر آب دامنه‌های جنوبی کوه سیاه‌پلاس به سمت روستاهای ایرا و جورد جریان می‌یابد و سرچشمۀ رودخانۀ سیاه‌رود دماوند را تشکیل می‌دهد.
در جنوب کوه سیاه‌پلاس غربی، کوه کوتاه‌تری وجود دارد که کوه لارک نامیده می‌شود. از دامنۀ شرقی کوه لارک و کوه سیاه‌پلاس غربی که دارای 130‘ 3 متر ارتفاع است، چشمه‌هایی به سمت جنوب جریان می‌یابد که آب آنها به یکدیگر می‌پیوندد و رودخانۀ لارک یا لارک‌رود و یا لالک‌رود را تشکیل می‌دهند. این رودخانه در سمت غرب روستای ایرا به درۀ سیاهرود می‌ریزد و سرچشمۀ سیاه‌رود را سامان می‌دهد.
دامنه‌های جنوبی، شمالی، شرقی و غربی کوه سیاه‌پلاس از مراتع بسیار سرسبز و دارای پوشش گیاهی انبوه است. رشته‌کوه بلند سیاه‌پلاس، برف‌گیر است؛ از این رو، یکی از ذخایر آبی منطقه به شمار می‌رود. افزون بر این رشته‌کوه، نام سیاه‌پلاس به مرتع و گردنه‌ای در این منطقه اطلاق می‌گردد.
بخشهایی از راه روستاهای جورد و ایرا به دشت لار از کوه سیاه‌پلاس می‌گذرد و وارد درۀ قوشخانه می‌شود و به دشت لار منتهی می‌گردد. یکی از راههای سبک‌رو تهران به مازندران در گذشته همین راه بود.
وجه تسمیۀ سیاه‌پلاس آن است که «پلاس» نام دست‌بافته‌ای است که بیشتر برای برپایی چادر ایلات و عشایر از آن استفاده می‌شود. این دست‌بافته‌ها با پشم سیاه بز بافته می‌شود و به همین سبب، به این دست‌بافته‌ها سیاه‌پلاس یا سیاه‌چادر می‌گویند. در منطقۀ سیاه‌پلاس به‌سبب فراوانی چشمه و مراتع سرسبز، هرساله صدها تن از ایلات و عشایر اطراق کرده و سیاه‌پلاس یا سیاه‌چادرهای خود را برپا می‌کنند، و ازاین‌رو، این منطقۀ وسیع را سیاه‌پلاس می‌خوانند.

ناصر پازوکی طرودی