شنگ

نویسنده (ها) : علیرضا بنی جانی

آخرین بروز رسانی : جمعه 6 تیر 1399

شنگ \ šeng \ ، گیاهی علفی و دوساله که در مناطق مرطوب، کنار جاده‌ها، علفزارها و زمینهای رُسی می‌روید.
این گیاه که در طب سنتی با نامهای لحیةالتیس، ذنب ـ الخیل، اسلیخ و آلاشنگ شناخته می‌شود، در ایران در دامنه‌های البرز و بلندیهای شهرستان شمیران و مناطق غربی کشور می‌روید. بلندی گیاه شنگ در شرایط مناسب به حدود 80 سانتی‌متر، و در شرایط و زمین نامناسب به حدود 15 سانتی‌متر می‌رسد. ریشۀ این گیاه، دوکی‌شکل سفید و مایل به رنگ زرد است. برگهای آن باریک، دراز، نواری‌شکل و به رنگ سبز تیره‌اند و گلهای زردرنگ و زبانه‌ای آن در فصل تابستان ظاهر می‌شوند. میوۀ شنگ به رنگ خاکستری است، در انتهای آن یک دسته تار سفید مایل به بنفش وجود دارد و دانه‌های آن نیز قهوه‌ای‌رنگ و دراز است (بیرونی، 555؛ نفیسی، 516؛ میرحیدر، 1 / 151-152؛ خوش‌بین، 2 / 278).
گیاه شنگ از نظر ترکیبات شیمیایی، دارای مواد نشاسته‌ای، کلسیم، فسفر، پتاسیم، ویتامینهای A، B، C و اینولین است. در طب گیاهی افزون بر برگهای تازۀ این گیاه، جوشانده و تنتور شنگ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دیدگاه طب سنتی، شنگ دارای طبیعتی سرد و خشک است (ابن‌سینا، 2 / 201؛ میرحیدر، 1 / 152-153؛ خوش‌بین، 2 / 278- 279)؛ تقویت‌کنندۀ معده و دستگاه گوارش، و برای درمان زخم معده مؤثر است؛ ادرارآور است؛ کبد را تمیز می‌سازد؛ آب و سموم جمع‌شده در بدن را خارج می‌کند؛ اشتهاآور است؛ خون‌دماغ را برطرف می‌کند؛ و موجب التیام زخمهای رحم می‌شود (جرجانی، 3 / 98؛ میرحیدر، 1 / 152؛ خوش‌بین، 2 / 280). همچنین برگ و گل شنگ برای بهبود زخمها و رفع عفونت مفید است و عفونت گوش را نیز برطرف می‌کند. ترکیب گل این گیاه با موم برای التیام سوختگی مفید است؛ خلط‌آور است؛ قند خون را تنظیم می‌کند و برای بیماران دیابتی سودمند است؛ و درد رماتیسم را نیز تسکین می‌دهد (عقیلی، 786؛ ابن‌سینا، همانجا؛ رازی، 21 / 287؛ خوش‌بین، میرحیدر، همانجاها).
شنگ به عنوان سبزی خوراکی به صورت خام استفاده می‌شود و گیاه بی‌خطری است، اما مصرف آن برای کسانی که کلیۀ ضعیفی دارند ممکن است موجب عوارضی شود؛ از این رو، برای جلوگیری از آن بهتر است شنگ با عناب استفاده شود (خوش‌بین، 2 / 281؛ میرحیدر، 1 / 153).

مآخذ

ابن‌سینا، قانون، ترجمۀ عبدالرحمان شرفکندی، تهران، 1370 ش؛ بیرونی، ابوریحان، الصیدنة، به کوشش عباس زریاب، تهران، 1370 ش؛ جرجانی، اسماعیل، ذخیرۀ خوارزمشاهی، به کوشش محمدرضا محرری، تهران، 1382 ش؛ خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی 250 گیاه دارویی، تهران، 1389 ش؛ رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمۀ سلیمان افشاری‌پور، تهران، 1384 ش؛ عقیلی علوی شیرازی، محمدحسین، مخزن الادویة، تهران، 1371 ش؛ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، تهران، 1374 ش؛ نفیسی، علی‌اکبر، پزشکی‌نامه، تهران، 1355 ش.

علیرضا بنی‌جانی