فی چال، دره

نویسنده (ها) : مجید یاسینی - ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : جمعه 16 خرداد 1399

فی‌چال، دره \ darre-ye fī-čāl \ ، دره‌ای واقع در شمال غربی قلۀ آبک در پایین قلۀ چمن.
جهت این دره شرق به غرب، و شیب آن به سمت شمشک پایین است. این دره از شرق به خط‌الرأس آبک به سیاه‌غار در گردنۀ لجنی، و از غرب به شمشک پایین نزدیک به دورود منتهی می‌شود.
طول مسیر این دره در حدود 300‘1 متر، و اختلاف ارتفاع میان دو نقطۀ آغازین و پایانی آن حدود 350 متر است. در این دره مناطق، مزارع و دره‌های فرعی مگس گُله، کوش لچک، روس‌دار، کُلاکی و سیاه‌چال واقع شده‌اند. در طول مسیر این دره ‌دست‌کم دو چشمه با آب دائم و 4 چشمۀ فصلی وجود دارد. در فصل بهار که برف کوههای دوطرف دره آب می‌شود، شمار چشمه‌ها افزایش می‌یابد و در تمام دره‌های فرعی جریان آب به چشم می‌خورد.
آنچه این دره را در دهه‌های 1320 تا 1340 ش مشهور ساخت، وجود معادن متعدد زغال‌سنگ، اشتغال صدها نفر کارگر در این معادن، و استخراج زغال‌سنگ و بارگیری و ارسال آن به تهران بود. معادن این دره از غنی‌ترین معادن زغال‌سنگ شمشک محسوب می‌شد. در اواخر دورۀ فعالیت معادن درۀ فی‌چال، به‌سبب جایگزین‌شدن سوختهای دیگر مانند مشتقات نفت به جای زغال‌سنگ و کاهش استخراج آن نیز در 1340 ش به‌سبب گازگرفتگی و کشته‌شدن 11 تن از معدنچیان در معدنی به‌نام ساوجی، معادن این دره متروک شدند.
امروزه بخش عمدۀ درۀ فی‌چال به‌خصوص قسمتهای اولیۀ آن تحت تأثیر ساخت‌وسازهای شهری قرار گرفته، و تبدیل به شهر و ساختمانهای بلندمرتبه شده است. ورودی‌ تونلهای زغال‌سنگ نیز تخریب شده است و دیگر اثری از معادن در آنجا دیده نمی‌شود. قسمتهای انتهایی درۀ فی‌چال هم تبدیل به مرتع شده، و چراگاه احشام و گوسفندان گشته است.
راه ورود به این دره از طریق شمشک و همچنین روستای روته امکان‌پذیر است. راه‌پیمایی و پیمایش در این دره چندان سخت نیست و به حدود 45 دقیقه وقت نیاز دارد. از طریق این دره و گردنه و یال ‌شرقی آن می‌توان به قله‌های البرز میانی دست یافت.

مجید یاسینی ـ ناصر پازوکی طرودی