کاشانک

نویسنده (ها) : حسن موسوی زاده

آخرین بروز رسانی : یکشنبه 18 خرداد 1399

کاشانک \ kāšānak \ ، در گذشته روستا، و امروزه محله‌ای در شمال شهر تهران، واقع در منطقۀ 1 شهرداری تهران.
کاشانک در دورۀ قاجاریه از روستاهای آباد شمیران به شمار می‌رفت و به سبب فاصلۀ اندک با کاخ صاحبقرانیه ــ اقامتگاه تابستانی ناصرالدین شاه در نیاوران ــ شماری از درباریان در آنجا باغ یا عمارت ییلاقی داشتند. ازجملۀ آنان جهانگیر میرزا، ملقب به حسام‌السلطنه از رجال دورۀ ناصری و مظفری بود. او در باغ خود در کاشانک پذیرای اهل هنر بود و شاعران و موسیقی‌دانان ــ همچون ملک‌الشعرا بهار، عارف قزوینی و تقی دانشور، ملقب به اعلم‌السلطان ــ در مجـالس او حضـور داشتند (سعـادت نوری، 25).
در 1269 ق، به سبب شیوع بیماری وبا در تهران، مردم به روستاهای شمیران روی آوردند. محمدعلی خان سرتیپ، از نظامیان دورۀ ناصری، برای مداوای بیماران دو چادر در کاشانک برپا کرد (اعتمادالسلطنه، 2 / 1160).
در دورۀ قاجاریه روستای کاشانک دارای مسجد، تکیه، گرمابه و گورستان خاص خود بود و موقوفاتی نیز داشت. موقوفات کاشانک در آن زمان اینها بود: مسجدی به مساحت 40 مـ2 که درخت چنار کهن‌سالی در جلو آن وجود داشت؛ 6 من تبریز زمین کشاورزی که درآمد آن را شخصی به نام بی‌بی‌جان در 1322 ق، وقف مسجد، تکیه و گرمابۀ کاشانک کرده بود؛ 10 ری زمین واقع در نیاوران که شخصی به نام کربلایی حسن در 1332 ق، درآمد آن را برای خرید روغن چراغ مسجد کاشانک وقف کرده بود؛ و گورستانی به مساحت 300 مـ2 (بلاغی، 74).
اقتصاد روستای کاشانک بر اساس کشاورزی و باغداری استوار بوده، و زمینهای آنجا نیز از طریق رود دارآباد و یک رشته قنات آبیاری می‌شده است. غلات، بنشن و انواع میوه از محصولات کشاورزی آنجا به شمار می‌رفته است.
در سالهای میانی دهۀ 1320 ش، روستای کاشانک دارای حدود 320 تن جمعیت بود ( فرهنگ ... ، 1 / 173؛ کریمان، 1 / 528). در سرشماری 1335 ش، جمعیت روستای کاشانک 579 تن ذکر شده است ( گزارش ... ، 5).
این روستا در جریان گسترش کالبدی شهر تهران در دهۀ 1340 ش به تهران ضمیمه، و به یکی از محله‌های شمال شهر تهران بدل شد. محلۀ کاشانک از شمال به محلۀ رحمان‌آباد، از جنوب به محلۀ صاحبقرانیه، از خاور به محله‌های دارآباد و اقدسیه، و از باختر به محله‌های پاسداران و نیاوران محدود است.
اصلی‌ترین خیابان محلۀ کاشانک خیابان پورابتهاج است که ارتباط میان محله‌های دارآباد و نیاوران را برقرار می‌سازد (طباطبایی، 152؛ محمودیان، 31؛ معتمدی، 391). مسجد جامع کاشانک (تأسیس: 1336 ش) با مساحتی بالغ بر 600 مـ2 در محلۀ کاشانک واقع شده است («کاشانک»، ﺑﺷ‌ ).

مآخذ

اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآة البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، 1367 ش؛ بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، قم، 1350 ش؛ سعادت نوری، حسین، رجال دورۀ قاجاریه، تهران، 1364 ش؛ طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران 100، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، تهران، 1387 ش؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1328 ش؛ «کاشانک»، کتاب اول (ﻣﻠ‌ )؛ کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، تهران، 1356 ش؛ گزارش مشروح حوزۀ سرشماری تهران، وزارت کشور، 1337 ش؛ محمودیان، علی‌اکبر و دیگران، اطلس شهرستان شمیران، تهران، 1381 ش؛ معتمدی، محسن، جغرافیای تاریخی تهران، تهران، 1381 ش؛ نیز:

Ketabeavval, www.ketabeavval.ir.
حسن موسوی‌زاده