کلان

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : دوشنبه 19 خرداد 1399

کلان \ kalān \ ، روستایی از توابع دهستان لواسان بزرگ.
این روستا در °51 و ´48 طول شرقی، °35 و ´49 عرض شمالی، و در بلندی 107‘2 متری از سطح دریا قرار دارد. روستای کلان در فاصلۀ 500‘1متری غرب روستای علایین، و در 500‘2متری جنوب روستای لواسان بزرگ واقع شده است.
این روستا در شمال شرقی سه‌راهی‌ای جای دارد که یک راه آن به لواسان بزرگ، راه دیگر به روستای علایین و گردنۀ سیرک‌سر و روستای ایرا، و راه سوم به غرب و روستای چهارباغ و رسنان می‌رسد.
در شمال روستای کلان نرده‌کوه و کوه زرده یا زرینه، در غرب آن کوه خُورَندون، در جنوب غربی کوه تِلْیان، و در شرق آن کوههای نِسُم و اشنک و مزارع علایین رودبار واقع شده است.
بخشی از مزارع و زمینهای غرب روستا را که در طرف کوه تلیان قرار دارد، در اواخر دهۀ 1340 و اوایل دهۀ 1350 ش دولت وقت از اهالی روستای کلان خریداری کرد و در آنجا به ساخت خانه‌های موقتی با بلوکهای سیمانی پرداخت تا کارکنان، مهندسان و کارگرانی را که در احداث نیروگاه برق روستای کلان و در طرح انتقال آب از سد لار برای نیروگاه کار می‌کردند، اسکان دهد.
این خانه‌ها به رغم موقت بودن، تاکنون (1391 ش) مورد استفادۀ کارکنان نیروگاه و اهالی است. شمار این خانه‌ها که بیشتر به صورت سوله‌های دراز با عرض حدود 4 متر و ارتفاع حداکثر 3 مترند، بیش از 150 واحد است که در ردیفهای موازی کنار هم ساخته شده‌اند.
کار احداث نیروگاه برق روستای کلان و تونل انتقال آب از سد لار برای نیروگاه را در سالهای یادشده شرکتهای انگلیسی، آلمانی و ژاپنی انجام دادند. آب مورد استفاده در نیروگاه توسط کانال زیرزمینی به منطقۀ سوهانک تهران منتقل می‌شود و به مصرف شرب اهالی تهران می‌رسد.
روستای کلان در تابستان دارای حدود 85 خانوار جمعیت است؛ اما در زمستان شمار آنها به کمتر از 30 خانوار کاهش می‌یابد. بیشتر خانواده‌های روستای کلان دارای نام خانوادگی بازیان، عَنقایی، مقدادیان، علیان، کلانی، غلامحسینی و رشدی‌اند. شغل اغلب ساکنان روستا در گذشته کشاورزی و دامداری بود؛ اما اکنون بیشتر آنان شاغل سازمان آب یا کارمند دولت در دیگر سازمانها و نهادهایند. تنها شماری اندک از آنان در روستا به باغداری و یا مغازه‌داری و ارائۀ خدمات عمومی به اهالی روستا و مسافران مشغول‌اند.
روستای کلان نسبت به دیگر روستاهای منطقه، به سبب موقعیتش دارای رونق و وضعیت اقتصادی بهتری است. وجود نیروگاه برق و تأسیسات مربوط به آن در این روستا که بخش وسیعی از نواحی جنوبی روستا را به خود اختصاص داده، یکی از عوامل بهبود وضعیت اقتصادی مردم روستا و اشتغال و سرگرمی آنان است.
روستای کلان دارای بافت تاریخی منسجم و یکپارچه‌ای نیست. تنها تعداد انگشت‌شماری از خانه‌های مربوط به دورۀ قاجار و پهلوی اول و دوم در روستا وجود دارد که پراکنده و بیشتر رو به تخریب‌اند. شاید سبب این امر ساخت‌وسازهای فراوانی است که طی سالهای اخیر در روستا با مصالح امروزی نظیر آهن، آجر و سیمان انجام گرفته است.
در مرکز روستای کلان دو بنای جدیدالاحداث نسبتاً بزرگ وجود دارد که یکی حسینیه و دیگری مسجد حق‌المبین است. در ضلع شرقی فضای داخلی مسجد ضریحی چوبی وجود دارد که متعلق به امامزاده ابراهیم است. گفته می‌شود بنای امامزاده که برج آرامگاهی با گنبد رُک بود، به‌سبب گنجایش کمِ مسجد تخریب گردید و زمین آن ضمیمۀ مسجد شد.
در فاصلۀ حدود 300 متری غرب روستا و بر فراز کوهی که اهالی آن را تلیان می‌گویند، آثار و بقایای تپه‌ای باستانی دیده می‌شود که نزد اهالی به قلعه‌گبری شهرت دارد و دارای اهمیت تاریخی ـ فرهنگی فراوانی است. این تپۀ باستانی که دیرینگی آن حداقل به 000‘ 3 سال می‌رسد، با شمارۀ 362‘10 در مهر ماه 1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. روستای کلان به‌جز مواردِ یادشده آثار تاریخی ـ فرهنگی دیگری ندارد.
در اطراف روستای کلان باغهای نسبتاً وسیعی وجود دارد که بیشتر آنها دارای درختان گردو، سیب، گیلاس، آلبالو، زردآلو، آلو، به و گلابی است. محصولات کشاورزی روستای کلان بیشتر از میزان مصرف محلی است و در بیشتر مواقع به بازار فروش تهران منتقل می‌شود. افزون بر درختان میوه که از آنها نام برده شد، کاشت و پرورش درخت تبریزی برای استفاده از چوب آن در منطقه رایج و مورد توجه است.
آب مصرفی روستای کلان برای آشامیدن اهالی از طریق سد لار، و آب مورد استفاده برای کشاورزی از چند چشمه و رودخانه‌های فصلی منطقه تأمین می‌گردد؛ اما میزان آب کفاف حجم آب مورد نیاز باغها و مزارع را نمی‌دهد. ناصر پازوکی طرودی