لپه سنگ، معدنهای زغالسنگ

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : شنبه 24 خرداد 1399

لپه‌سنگ، معدنهای زغال‌سنگ \ maºdanhā-ye zoqāl-sang-e lap(pp)e-sang \ ، معدنهایی واقع در 10کیلومتری غرب روستای لالان، بخش رودبار قصران.
معدنهای زغال‌سنگ لپه‌سنگ در دامنۀ شمالی کوه تیزه زردبند، و در فاصلۀ 500‘ 7متری شرق گردنۀ لجنی قرار دارند. این معدنها در °35 و ´59 و ´´42 عرض شمالی، و °51 و ´33 و ´´5 طول شرقی، در ارتفاع 760‘2متری از سطح دریا واقع‌اند و از غنی‌ترین معدنهای زغال‌سنگ این منطقه به شمار می‌آیند. طی سالهای 1310 تا 1330 ش، از این معدنها، زغال‌سنگ استخراج، و برای استفاده در سوخت لوکوموتیوهای بخاری قطارهای آن زمان مصرف می‌شد. بخشی از این زغال‌سنگها با چهارپایانی مانند الاغ، قاطر و اسب به شمشک، و بخشی نیز به لالان برده می‌شد، و از آنجا با کامیون به تهران حمل می‌گردید.
در منطقۀ لپه‌سنگ، حداقل 11 زاغه یا تونل استخراج زغال‌سنگ بر جای مانده است. در نزدیکی تونلهای یادشده یک مجتمع مسکونی برپا بوده که بیش از 30 اتاق آن پس از گذشت سالها هنوز (1390 ش) به خوبی قابل تشخیص است. این اتاقها از سنگ، خشت، گِل و گچ ساخته شده، و سقف بنا با خرپای چوبی و ورق شیروانی (گالوانیزه) پوشانده شده بود؛ با تغییر نوع سوخت لوکوموتیوها از زغال‌سنگ به گازوئیل و نوع سوخت مصرفی خانه‌ها از زغال‌سنگ به نفت سفید، استخراج زغال‌سنگ از معدنهای شمشک و لالان تعطیل، و همۀ تأسیسات رها، و به حال خود گذاشته شد. بر اثر این اقدام و محافظت نکردن از بناهای مسکونی محوطۀ لپه‌سنگ، شیروانی سقف خانه‌ها بر اثر بادهای شدید منطقه و شاید مداخله‌های انسانی از بین رفت و به دنبال آن، دیوارهای خشتی نیز در گذر زمان فرسوده، و تخریب شد. امروزه این بناهای مسکونی به محل نگهداری احشام عشایر کوچنده و عبوری منطقه بدل شده است.
در گویش محلی، لپه یا لپ به معنی تخت و هموار، و لپه‌سنگ به معنی سنگ تخت است و چون در منطقۀ مورد بحث سنگهای تخت فراوانی وجود دارد و افزون‌بر آن، یک قطعه سنگ بزرگ تخت نیز در غرب معدن زغال‌سنگ و تأسیسات مسکونی یادشده قرار دارد، آن ناحیه را لپِ‌سنگ یا لپه‌سنگ می‌نامند.
در محدودۀ لپه‌سنگ، دست‌کم، 3 چشمۀ آب دائمی وجود دارد که در گذشته، کارکنان و کارگران معدن زغال‌سنگ از آب آنها برای مصارف روزانه و آشامیدن استفاده می‌کردند.

ناصر پازوکی طرودی