محمدباقر، امامزاده

نویسنده (ها) : حسن موسوی زاده

آخرین بروز رسانی : جمعه 6 تیر 1399

محمدباقر، امامزاده \ emām-zāde mohammad-bāqer \ ، امامزاده‌ای در آبادی رودک، واقع در دهستان رودبار قصران. بنای این امامزاده در دامنۀ منطقه‌ای کوهستانی، در 20کیلومتری فشم، در بالاترین نقطۀ آبادی رودک و در سینه‌کش باختری درۀ زیارت واقع شده است (سروقدی، 167؛ پازوکی، 1 / 280).
نسب امامزاده محمدباقر به امام موسى کاظم (ع) می‌رسد (سروقدی، همانجا).

در باب به شهادت رسیدن امامزاده محمدباقر گفته شده است که کدخدایان رودبار قصران که بیشتر آنان از مخالفان خاندان اهل بیت (ع) بودند، امامزاده محمدباقر را به شدت مجروح ساختند. او سپس با وجود جراحتهای زیاد به آبادی رودک روانه شد. مخالفان پس از مدتی تعقیب و جست‌وجو، وی را در این آبادی یافتند و باردیگر او را مورد آزار قرار دادند. پس از آن، امامزاده محمدباقر آب طلب کرد، ولی آنان اجابت نکردند؛ او سپس عصای خود را به زمین زد و در آن مکان چشمۀ آب جوشانی جاری شد که امروزه به چشمۀ مراد شهرت دارد. اما دشمنان مانع از آب‌نوشیدنِ امامزاده محمدباقر شدند. آن‌گاه امامزاده به درختی نظر افکند و به‌سبب کرامتهای او، از آن درخت شیر خشت پدید آمد؛ امامزاده اندکی از آن نوشید و سپس به شهادت رسید. از آن پس مرقد امامزاده محمدباقر در این مکان بنا شد. این امامزاده همواره مورد توجه و احترام اهالی آبادی رودک بوده است ( کنز الانساب، 87 - 88؛ مهندس، 72).
دیرینگی بنای اولیۀ این امامزاده با توجه به مجموعۀ شواهد و مدارک موجود، ازجمله شجره‌نامۀ امامزاده و سفالهایی که از سطح آبادی رودک به دست آمده، به سده‌های 5 و 6 ق / 11-12 م بازمی‌گردد (پازوکی، 1 / 283). بنای بقعۀ امامزاده محمدباقر در دورۀ فتحعلی شاه قاجار، و با ترکیبی متفاوت و با وضعیت کنونی آن، بازسازی شد (مهندس، 71؛ پازوکی، 1 / 280).
این بنا که بار دیگر در 1375 ش بازسازی و مرمت گردید، دارای مساحتی حدود 150 مـ2 است و در فضایی بـه وسعت 500 مـ2 واقع شده است (سروقدی، همانجا؛ طباطبایی، 117). بنای بقعۀ امامزاده محمدباقر مشتمل بر دو بخش بنای مقبرۀ اصلی و اتاقهای جانبی است. بنای مقبرۀ اصلی شامل برج مقبره‌ای‌شکل است که از داخل هشت‌ضلعی نامنظم، و از خارج دایره‌ای نامنظم است و گنبد بیز دارد.
در بدنۀ خارجی و غربی مقبرۀ امامزاده سنگ بزرگی به ابعاد 5 / 3 × 4 متر و به شکل نامنظم وجود دارد که گفته می‌شود در 1374 ش از کوهی در سمت غرب امامزاده سقوط کرده، در بدنۀ بنا فرو رفته، و ترکیب امامزاده را تغییر داده است.
بدنۀ داخلی بنای اصلی امامزاده تا ارتفاع دو متر با سنگ مرمر سفید، تزیین گردیده، و سطوح بالاتر با گچ اندود شده، و در داخل آن ضریح فلزی جدیدی نصب شده است. سنگ و ملاط گچ سنتی از مصالح اصلی به کار گرفته شده در این بنا به‌شمار می‌روند.
درضلع شمالی بنای مقبرۀ اصلی و در جهت شرقی ـ غربی، اتاق مستطیل‌شکلی احداث شده، و ورودی امامزاده در میانۀ ضلع شمالی آن تعبیه شده است. اتاق جبهۀ شرقی و جنوبی امامزاده، ضلعهای شرقی و جنوبی امامزاده را به‌صورت نیم‌دایره‌ای در برگرفته است. بدنۀ این اتاق و اتاق شمالی امامزاده تا ارتفاع 5 / 1 متر با سنگ مرمر سفید تزیین گردیده، و سطوح بالاتر آن با گچ اندود شده است.
در سمت راست دری که از اتاق دایره‌ای‌شکل به داخل بقعۀ اصلی راه می‌یابد، کتیبه‌ای به ابعاد 112 × 39 سانتی‌متر از سنگ مرمر وجود دارد که در داخل دیوار نصب شده، و روی آن 25 بیت در مدح و ثنای صاحب امامزاده به خط نستعلیق حک شده است. گفته می‌شود این کتیبه پس از نوشته شدن، در هنگام حمل به محل امامزاده شکسته، و در دورۀ فتحعلی‌شاه به همان صورت در بنای امامزاده نصب شده است.
در سمت چپ درِ ورودی به داخل امامزاده سنگ قبری وجود دارد که از نمونه‌های متداول در سده‌های 10-11 ق / 16-17 م است. بنای امامزاده محمدباقر در مهر 1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است (پازوکی، 1 / 280-284).

مآخذ

پازوکی طرودی، ناصر، آثار تاریخی شمیران، تهران، 1382 ش؛ سروقدی، محمدجعفر، بقاع متبرکۀ استان تهران، تهران، 1384 ش؛ طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران 100، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، تهران، 1387 ش؛ کنز الانساب، بمبئی، 1302 ق؛ مهندس، میرزامحمد، «جغرافیای درۀ رودبار قصران»، به‌کوشش حسین کریمان، میراث اسلامی ایران، به‌کوشش رسول جعفریان، قم، 1375 ش / 1416 ق.

حسن موسوی‌زاده