محمودیه

نویسنده (ها) : حسن موسوی زاده

آخرین بروز رسانی : دوشنبه 26 خرداد 1399

محمودیه \ mahmūdiy(yy)e \ ، پیش از این روستا و امروزه محله‌ای در شمال شهر تهران.
این منطقه در دورۀ محمد شاه قاجار (سل‌ 1250-1264 ق / 1834- 1848 م) روستایی آباد و پوشیده از باغ بود و جزو زمینهای اوین به شمار می‌آمد (سپهر، 2 / 917؛ کریمان، 212). این روستا در آن دوره به حاجی میرزا عباس آقاسی (د 1265 ق)، صدراعظم محمد شاه و داماد فتحعلی شاه قاجار، تعلق داشت که عمارتی در آنجا موسوم به عمارت «عباسیه» بنا کرده بود. امروزه از عمارت عباسیه اثری بر جای نیست (همانجاها).
بعدها محمد رحیم خان علاءالدوله (د 1299 ق / 1883 م)، از رجال دورۀ ناصری، عباسیه را خریداری کرد و به نام پسرش، محمود خان احتشام‌السلطنه، «محمودیه» نامید. احتشام‌السلطنه نیز در 1306 ق / 1888 م محمودیه را به مبلغ 000‘6 تومان به علاوۀ یک باغ نزدیک صاحبقرانیه به میرزا فتحعلی خان صاحب‌دیوان شیرازی (د 1314 ق / 1896 م)، داماد فتحعلی شاه قاجار، فروخت (احتشام‌السلطنه، 16، 82).
این روستا در ذیحجۀ 1321 ق نزد غلامحسین هراتی و ارباب جمشید بیع شرط بود و پس از ورشکستگی غلامحسین هراتی به تملک بانک استقراضی روسیه درآمد. سپس حاجی محمدحسین امین‌الضرب (د 1311 ش)، از تجار متجدد و نمایندۀ دورۀ اول مجلس شورای ملی، آن را از بانک استقراضی خرید (ستوده، 592-594).
بنا به گزارش دوستعلی خان معیرالممالک (ص 67) محمودیه در 1329 ق ویرانه‌ای بیش نبوده است؛ گرچه به نظر می‌رسد منظور معیرالممالک از محمودیه، همان عمارت عباسیه باشد (معتمدی، 394). محمودیه در دهۀ 1320 ش به دکتر اشتمپ دندان‌ساز تعلق داشت (مستوفی، 1 / 51).
جمعیت این روستا در 1328 ش، 60 تن، و دین اهالی، مسیحیت ذکر شده است که به زبانهای فارسی، ارمنی و ترکی صحبت می‌کردند. شغل این عده کشاورزی و خوک‌داری بود و غلات و بنشن از محصولات آنجا به‌شمار می‌رفت ( فرهنگ ... ، 1 / 205).
محمودیه همانند بیشتر روستاهای شمیران در روند توسعۀ شهرنشینی به محله‌ای در شمال تهران بدل شد. این محله از شمال به خیابان مقدس اردبیلی، از جنوب به بزرگراه چمران، از باختر به خیابان تابناک، و از خاور به خیابان ولیعصر محدود است («شورایاری ... »، بش‌ ؛ طباطبایی، 168).
از قناتهای مشهوری که باغهای این منطقه را سیراب می‌کند، می‌توان به قناتهای علی‌آباد و محمودیه اشاره کرد (همانجا). اگرچه بیشتر ساختمانهای این محله به سبک جدید ساخته شده‌اند، اما هنوز شماری از باغها و خانه‌های قدیمی باقی مانده‌اند. خانۀ وثوقی که عرض آن از کوچۀ فروردین تا کوچۀ خرداد است، و خانۀ اویسی با مساحت 500‘2 مـ2، از جملۀ این خانه‌هایند («محمودیه»، بش‌ ؛ خلیلی، بش‌ ).

مآخذ

احتشام‌السلطنه، محمود، خاطرات، به کوشش محمدمهدی موسوی، تهران، 1366 ش؛ بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، قم، 1350 ش؛ خلیلی، نسیم، «وجه تسمیۀ محمودیه یا همان عباسیۀ قدیم»، همشهری (مل‌ )؛ سپهر، محمدتقی، ناسخ ‌التواریخ، به کوشش جمشید کیانفر، تهران، 1377 ش؛ ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، 1371 ش؛ «شورایاری محلات»، تهران (مل‌ )؛ طباطبایی، محمدمهدی، تهران 100، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، تهران، 1387 ش؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1328 ش؛ کریمان، حسین، تهران در گذشته و حال، تهران، 1355 ش؛ «محمودیه»، کتاب اول (مل‌ )؛ مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، تهران، 1341 ش؛ معتمدی، محسن، جغرافیای تاریخی تهران، تهران، 1381 ش؛ معیرالممالک، دوستعلی، وقایع الزمان (خاطرات شکاریه)، به کوشش خدیجه نظام‌مافی، تهران، 1361 ش؛ نیز:

Hamshahri, www.hamshahrionline.ir; Ketabeavval, www.ketabeavval.ir; Tehran, www.tehran.ir.
حسن موسوی‌زاده