اصلان تپه

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : جمعه 15 آذر 1398

اصلان تپه \ aslān-tappe\ ، تپه‌ای تاریخی واقع در روستـای تـاریخی بـومهن. در امتـداد شمـال ـ جنـوب روستای تاریخی بومهن و در حد فاصل این روستا و جادۀ اصلی تهران ـ بومهن دو تپۀ منفرد کله‌قندی شکل وجود دارد که حدود 700 متر از یکدیگر فاصله دارند.
تپۀ جنوبی که به جادۀ تهران ـ آمل نزدیک‌تر است «اوزون‌تپه» (تپۀ بلند) نام دارد و بلندی آن بین 40 متر در سمت شمال تا 70 متر در سمت جنوب است. در تمامی سطوح این تپه، به سبب افزایش روزافزون جمعیت شهر بومهن و گرانی قیمت زمین، ساخت و ساز صورت گرفته است و در حال حاضر، به صورت کوهی از خانه‌های کوچک دیده می‌شود.
تپۀ دوم که در حد فاصل اوزون‌تپه و روستای بومهن و در سمت غرب مسیل رودخانۀ سیاه‌رود واقع است، «اصلان تپه» نام دارد. ارتفاع این تپه از سطح زمینهای سمت شمال حدود 30 متر، و از سطح زمینهای جنوب حدود 50 متر، و سطح آن 15× 25 متر است. قطر دایرۀ پیرامون دامنۀ اصلان‌تپه که برخی از قسمتهای آن نیز مورد تعرض قرار گرفته، به طور میانگین حدود 250 متر است. در بیشتر سطح، بدنه و دامنۀ اصلان‌تپه آثار مدارک و شواهد فرهنگی، از جمله بقایای معماری، خاکستر، استخوان، سفال و جز آنها یافت می‌شود. این قبیل آثار در سالهایی که هنوز سیل جمعیت اطراف تپه را اشغال نکرده بودند، به وفور یافت می‌شد، اما امروزه به سبب حضور جمعیت یادشده و جمع‌آوری بسیاری از آثار از سطح تپه، کمتر مشاهده می‌شوند. البته در لایه‌های زیرین که دست نخورده باقی مانده‌اند، می‌توان به وفور آنها را یافت.
وجود آثار یادشده در سطح و لایه‌های زیرین اصلان‌تپه حکایت از آن دارد که این محل، مکانی استقراری یا محل زندگی انسان در گذشته‌های بسیار دور بوده است و احتمالاً بر اثر وقوع حادثه‌ای طبیعی و یا بر اثر هجوم اقوام دیگر، ساکنان آن این مکان را ترک کرده، و به جای دیگری رفته‌اند. وجود آثار و شواهد فرهنگی در اصلان‌تپه موجب شد تا مسئولان میراث فرهنگی آن را دارای ارزش تاریخی ـ فرهنگی بدانند و پس از انجام دادن پژوهش و مطالعات اولیه، پروندۀ ثبتی آن را تهیه، و سرانجام در تاریخ 10/ 9/ 1354 با شمارۀ 126‘1 در فهرست آثار ملی ثبت کنند تا مشمول قوانین حفاظتی شود. این اقدام موجب شد تا اصلان‌تپه برخلاف اوزون‌تپه به همان وضعیت اولیه و طبیعی خود باقی بماند و در سطح آن، ساخت و ساز صورت نگیرد. البته بخشهایی از دامنۀ آن که جزو حریم تپه محسوب می‌شد، مورد تعرض قرار گرفته است.
اصلان‌تپه به رغم اینکه از حدود 40 سال پیش در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، اما تا کنون مورد کاوش و حفاری باستان‌شناسان قرار نگرفته است. از شواهد، مدارک، و اسناد تاریخی ـ فرهنگی، به خصوص نمونۀ سفالهایی که از سطح و پیرامون آن به دست آمده، حداقل قدمت آن هم‌زمان با حکومت ساسانیان تعیین شده است. ساکنان این تپه از زمان ساسانیان تا حدود سده‌های 11 و 12 ق/ 17 و 18 م، در آن استقرار داشته‌اند و پس از آن، دیگر اثری از تداوم زندگی در آن مشاهده نشده است. عمدۀ سفالهای یافت‌شده از سطح و پیرامون اصلان‌تپه از انواع نخودی، قرمز، با لعاب و بدون لعاب چرخ‌ساز با خمیره‌های گوناگون است که دارای نقوش هندسی، گیاهی، حیوانی، کنده، افزوده، نقش زیر لعاب، لعاب پاشیده و با پخت خوب بودند. این سفالها مربوط به ظروف خمره‌ای ویژۀ ذخیرۀ آذوقه و ظروف کاربری روزانه مانند کاسه، بشقاب، کوزه، و برخی قطعات لوازم زینتی مانند گردن‌بند هستند. برخی از اهالی بومهن که اقدام به ساخت و ساز در مجاورت حریم اصلان‌تپه کرده‌اند، قطعاتی از ظروف فلزی و اسکلت انسانی را ضمن گودبرداری برای ایجاد پی‌ساختمان یا حفر چاه یافته‌اند.

ناصر پازوکی طرودی