افجه ای

نویسنده (ها) : حسن موسوی زاده

آخرین بروز رسانی : جمعه 15 آذر 1398

افجه‌ای \ afjeʾī\ ، سید مهدی (د 1325 ش)، نویسنده و روزنامه‌نگار مشروطه‌خواه و از قضات عالی‌رتبۀ دادگستری.
آگاهی چندانی از زادگاه و مراحل اولیۀ زندگانی افجه‌ای در دست نیست. آنچه مسلم است او فرزند بزرگ سید جمال‌الدین افجه‌ای، از علما و مشروطه‌خواهان برجسته است که همراه پدر در به ثمر رسیدن نهضت مشروطیت کوشا بود. در 1326 ق در واقعۀ به توپ بستن مجلس، سید مهدی افجه‌ای به‌همراه پدرش جزو کسانی بود که به یاری محاصره‌شدگان مجلس شتافتند. اما قزاقها به روی آنان آتش گشودند و مانع از رسیدن این گروه به مجلس شدند. در این میان، میرزا صالح خان در خانه‌اش را باز گذاشت و سید مهدی و پدرش به همراه تنی چند از همراهانشان در آنجا پناه گرفتند و از مهلکه‌ جان سالم به‌در بردند (کسروی، 653).
سید مهدی پس از فتح تهران به دست مشروطه‌خواهان در 1327 ق، به عضویت حزب دموکرات ایران درآمد و از گردانندگان روزنامۀ ایران نو بود که ارگان رسمی حزب دموکرات ایران و نشریۀ مخالفان دولت وقت محسوب می‌شد؛ ازاین‌رو، در معرض هجوم و حملۀ طرف‌داران دولت قرار داشت. سرانجام این روزنامه در 28 ذیحجۀ 1329 توقیف شد. سید مهدی فردای آن روز، روزنامۀ ایران نوین را منتشر کرد که پس از تنها نشر یک شماره، توقیف شد. پس از آن در تلاشی نافرجام، روزنامۀ رهبر ایران نو را منتشر ساخت که آن هم پس از انتشار دو شماره توقیف شد (براون، 52-54؛ صدر هاشمی، 1/ 347؛ مرسلوند، 1/ 235- 236؛ اثرآفرینان، 1/ 277- 278).
افجه‌ای در 1299 ش در ماجرای نهضت جنگل، به همراه سید عبدالرحیم خلخالی و سید جلیل اردبیلی از طرف کابینۀ مشیرالدوله مأمور تماس و مذاکره با سران نهضت جنگل شد. این هیئت هم‌زمان با عقب‌نشینی واحدهای ارتش سرخ در جنگلهای تتف و سسار، با میرزا کوچک‌ خان جنگلی ملاقات کرد و پس‌ازآن به‌طور موقت، سازشی میان آنان ایجاد شد (فخرایی، 318).
سید مهدی افجه‌ای از قضات عالی‌رتبۀ کشور و تا هنگام فوتش مستشار استیناف بود. او که از نویسندگان مبارز به شمار می‌آمد، خدمات زیادی به مشروطیت ایران و به مطبوعات کشور ارائه کرد. او سرانجام در 27 مرداد 1325 ش در تهران درگذشت (صدر هاشمی، 1/ 349).

مآخذ

اثرآفرینان، به ‌کوشش کمال حاج‌سیدجوادی و دیگران، تهران، 1377 ش؛ صدر هاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان، 1363 ش؛ فخرایی، ابراهیم، سردار جنگل، تهران، 1357 ش؛ کسروی، احمد، تاریخ مشروطۀ ایران، تهران، 1354 ش؛ مرسلوند، حسن، زندگی‌نامۀ رجال و مشاهیر ایران (1299-1320 ش)، تهران، 1369 ش؛ نیز:

Browne, E., G., The Press and Poetry of Modern Persia, Los Angeles, 1983.
حسن موسوی‌زاده