نیاورانی

نویسنده (ها) : رضا دستجردی

آخرین بروز رسانی : دوشنبه 2 تیر 1399

نیاورانی \ niyāvarānī \ ، محمداسماعیل، از افراد سرشناس محلۀ نیاوران.
او در 17 بهمن 1305 در خانواده‌ای مذهبی و اصیل در نیاوران دیده به جهان گشود. محمداسماعیل پسر بزرگ خانواده بود. پدرش سواد مکتبی داشت و از راه کشاورزی گذران زندگی می‌کرد. نیاورانی تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسۀ حکیم در شمیران، و تحصیلات متوسطۀ خود را در دبیرستان شاپور تجریش گذراند. وی در رشتۀ پزشکی در دانشگاه تبریز پذیرفته شد، اما به‌سبب بیماری مادر، از رفتن به تبریز چشم پوشید و در کنار مادرش در شمیران ماند. محمداسماعیل پس از آن در همان‌جا به تحصیل علم و ادب ادامه داد.
او به‌سبب حسن شهرت و منش خود، در 19سالگی به ریاست انجمن محلی شمیران منصوب شد؛ اما بعدها از این انجمن کناره‌گیری کرد. نیاورانی افزون بر آن، به تدریس در مدارس نیز مشغول شد. وی همواره به شغل معلمی افتخار می‌کرد. همچنین افزون بر تدریس، به عنوان سخنگو نیز در ادارۀ فرهنگ فعالیت داشت.
محمداسماعیل در سمت معلمی مشغول خدمت به مردم شمیران بود و در سالهای پایانی کار به‌عنوان بازرس تعلیماتی فعالیت می‌کرد. او افزون‌بر فعالیتهای یادشده، در سمت استادی دانشگاه نیز شاگردانی را پرورش داد. نیاورانی منتخب مردم شمیران بود، اما به‌سبب برآورده‌نساختن توقعات دولت پیش از انقلاب، به مجلس شورای ملی راه نیافت.
وی در رشته‌های گوناگونی به ویژه در زمینۀ ادبیات و شعر به مطالعه و تحقیق پرداخت و در بیشتر انجمنهای ادبی که بزرگان شعر و ادب در آن عضو بودند، شرکت داشت. انجمنهایی چون اصحاب سه‌شنبه، شعر و ادب شمیران و جز اینها، که خود دبیر آنها نیز بود، ازجمله محافلی بودند که نیاورانی در آنها شرکت می‌جست. وی سالها پیش به دعوت سیدابوالقاسم انجوی شیرازی در اجتماع معدود یاران، سه‌شنبه‌ها در جمال‌آباد نیاوران شرکت می‌کرد و در کار مقابله و برگزیدن بهترین روایتهای نسخه‌های خواجۀ شیراز به دوستان یاری می‌رساند. نیاورانی در پایان هر جلسه غزلی از حافظ را با صدای گرم خود، بدون دف و نی به آواز می‌خواند.
وی در حدود 23 سال به تشویق انجوی به جمع‌آوری مطالبی در باب تاریخ اجتماعی ـ فرهنگی شمیران پرداخت که ثمرۀ این تلاش، مجموعۀ کتابی تاریخی ـ جغرافیایی است که در آن تاریخ شمیران از جهات مختلف بررسی شده، اما هنوز چاپ نشده است. کیفیت آداب و رسوم اهالی 33 پارچۀ شمیران، تشریح پیشینۀ شمیران، بررسی جزئیاتی چون تاریخ به وجود آمدن نخستین مدرسه در شمیران، تأسیس مراکز فرهنگی، رؤسای محلات و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی شمیران که نظیر آن در دیگر کتابهای تاریخی وجود ندارد و سرانجام بررسی چرایی اقامت ثروتمندان تهران در این منطقه، از جملۀ مطالبی است که در این کتاب به آنها پرداخته شده است. نیاورانی برای نگارش این کتاب، پای صحبت بسیاری از اهالی شمیران نشست تا از میان صحبت آنان نکته‌ای مستند بیابد و از خاطرات و گفته‌های آنان سطری بر کتاب خود بیفزاید.
منزل مسکونی او که هنوز اصالت سنتی خود را حفظ کرده، در پشت تکیۀ نیاوران واقع است.
محمداسماعیل نیاورانی در روز سه‌شنبه، 23 سوم دی ماه 1382، پس از تحمل یک سال بیماری، در بیمارستان درگذشت. پیکر وی با حضور هزاران تن از مردم شمیران و جامعۀ دانشگاهی و فرهنگی و عده‌ای از روزنامه‌نگاران و شاعران از تکیۀ نیاوران تشییع شد.

مأخذ

مصاحبۀ مؤلف با خانوادۀ مرحوم محمداسماعیل نیاورانی.

رضا دستجردی