هنر ملل، موزه

نویسنده (ها) : شیده لالمی

آخرین بروز رسانی : چهارشنبه 4 تیر 1399

هنر ملل، موزه \ mūze-ye honar-e melal \ ، بخشی از کاخ ـ مـوزۀ ملت (سفیـد)، دارای مجموعه‌ای نفیس از آثار تاریخی و هنری ملل مختلف و نیز شماری از هدایای اعطاشده به فرح دیبا، واقع در مجموعۀ کاخ ـ موزه‌های سعدآباد.
سابقۀ شکل‌گیری موزۀ هنر ملل برخلاف دیگر موزه‌های مجموعۀ سعدآباد، به سالهای پیش از انقلاب اسلامی باز می‌گردد. در فاصلۀ سالهای 1345- 1349 ش، زیرزمین کاخ سفید که در ابتدا گلخانۀ این کاخ بود، به دستور فرح دیبا توسط گروهی از مهندسان فرانسوی طراحی شد، و تغییر کاربری داد تا فضایی مناسب بـرای برپـایی نمایشگاهـی اختصاصی از آثـار هنـری ـ تـاریخی مـورد علاقۀ او کـه در سفرهایش به کشورهای مختلف دنیا آنها را گردآوری کرده بود، فراهم شود.
این مجموعه دربرگیرندۀ آثار منحصربه‌فردی از چهارگوشۀ جهان و نیز ایران است که بیشتر آنها را فرح خود از موزه‌ها یا حراجیهای بزرگ خریداری کرده بود و یا این آثار به او اهدا شده بودند (آقایی، 50؛ راهنما ... ). موزۀ اختصاصی فرح دیبا که در دوران پهلوی دوم صرفاً برای بازدید میهمانان خارجی و اختصاصی دربار مورد استفاده قرار می‌گرفت، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به «موزۀ هنر ملل» تغییر نام داد و در 1370 ش به روی عموم گشوده شد («تهران‌گردی ... »، 6).
آثار این موزه در حال حاضر در 4 بخش اصلی به نمایش درآمده است:

هنر باستانی ایران

در این مجموعه آثاری از سفالینه‌های منقوش از هزارۀ 4 تا هزارۀ 1 ق‌م، متعلق به اسماعیل‌آباد قزوین و تپه‌های دشت مرکزی ایران دیده می‌شود که بیشتر نقوش آنها تصاویر ملهم از حیوانات مورد ستایش انسان و نیز طبیعت، به‌ویژه آب است.

تمدن مایاها

پیش از کشف قارۀ آمریکا در 1492 م، دو کانون هنر و تمدن مایاها و اینکاها در آمریکا وجود داشته است. آثاری از تمدن مایاها، ازجمله دو سفالینه، در موزۀ هنر ملل وجود دارد که به اوایل سدۀ 1 ق‌م نسبت داده می‌شود.

تمدن و هنر آفریقا

این مجموعه شامل آثار چوبی و سفالی از تمدن آفریقا (بیشتر مربوط به کشورهای مالی و ساحل عاج) است. در این مجموعه مجسمۀ باد و بزکوهی به نام «بامبارا» که قبیله‌ای به نام تیووارا در آفریقا برای جشن خرمن آن ‌را پرستش می‌کردند، و نمونه‌هایی از ماسکهای مورد استفادۀ مردم آفریقا در مراسم دعا و شکرگزاری از خدای باران و خورشید، به چشم می‌خورد.

هنرهای معاصر ایران و جهان

در این بخش از موزه آثاری از نقاشان صاحب‌نام معاصر همچون فرامرز پیلارام، حسین زنده‌رودی، بهمن محصص، محمد احصایی، مهری معتمد، بهجت صدر، ایران درودی، مسعود عربشاهی و غلامحسین نامی، و همچنین پیکره‌ها و مجسمه‌هایی از پرویز تناولی، مهری معتمد و اسماعیل توکلی (مش اسماعیل) دیده می‌شود.
در بخش هنرهای معاصر جهان، آثاری از هنرمندان نامدار سدۀ 20 م مانند هربرت بایر، یان سوبیسکی، وبورگن، فرناند لژه، مارک شاگال، باسیمو کاپیکلی، موریس بژار، آرمان، یاکوف آگام، سزار بالداچینی، لاواتلی، کارلا و ژان آنتوان مرسیه به نمایش گذاشته شده است.
یکی از آثار ارزشمند این مجموعه پاراوان اهدایی برنارد بوفۀ فرانسوی به فرح پهلوی است که بر روی آن تصاویـری از بناهای معروف کشور فرانسه (مولن ـ روژ، برج ایفل، کلیسای نتردام و کلیسای ساکراکری) نقش بسته است.
ساختمان موزۀ هنر ملل افزون بر اینکه نمایشگاه دائمی آثار مجموعۀ هنری فرح دیبا ست، برای برپایی نمایشگاههای مختلف فرهنگی و هنری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مآخذ

آقایی، مهتاب، «موزۀ هنر ملل، مجموعۀ هنری فرح دیبا»، مجموعۀ فرهنگی ـ تاریخی سعدآباد، کارنامۀ سال 1381 ش؛ «تهران‌گردی را با سعدآباد شروع کنید»، بروشور راهنمای مجموعۀ فرهنگی ـ تـاریخی سعدآبـاد، 1388 ش؛ راهنمای موزه، مصاحبه با مؤلف، 1388 ش.

شیده لالمی