اکو

نویسنده (ها) : مازیار جمالی

آخرین بروز رسانی : جمعه 15 آذر 1398

اکو \ eko\ ، (کوته‌نوشتِ نام انگلیسی «سازمان همکاری اقتصادی»)، سازمانی بین‌الدوَلی و منطقه‌ای با هدف افزایش همکاریهای اقتصادی، فنی و فرهنگی میان کشورهای عضو (تأسیس: 1985 م/ 1364 ش).
اکو در بر گیرندۀ 10 کشور آسیاییِ جمهوری آذربایجان، ازبکستان، افغانستان، ایران، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، قرقیزستان و قزاقستان است. این سازمان را در اصل کشورهای ایران، پاکستان و ترکیه بنیاد نهادند ( انکارتا، npn.). اکو جایگزین سازمان همکاری عمران منطقه‌ای (آر. سی. دی) شد که با عضویت همین 3 کشور، در 1964 م/ 1343 ش بنیاد گذارده شده، و تا 1979 م به کار خود ادامه داده بود. در 7 آذر 1371 ش/ 28 نوامبر 1992 م، این سازمان گسترش یافت تا 7 عضو تازه، یعنی افغانستان و جمهوریهای تازه استقلال‌یافتۀ آذربایجان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و قزاقستان را نیز بپذیرد. مقر دبیرخانه و بخش (دپارتمان) فرهنگی اکو در تهران، دفتر اقتصادی آن در ترکیه، و دفتر علمی آن در پاکستان است. زبان رسمی سازمان انگلیسی است («معرفی ... »، npn.؛ انکارتا، npn.).
مهم‌ترین مقام اجرایی در سازمان اکو دبیرکل آن است («معرفی»، npn.). سازمان دارای این نهادها ست: 1. شورای وزیران، بالاترین نهاد سیاست‌گذاری و متشکل از وزیران امور خارجه، یا دیگر مقامهای کشورهای عضو در سطح وزیر که دست‌کم سالی یک‌بار تشکیل جلسه می‌دهد؛ 2. شورای نمایندگان دائمی، متشکل از سفیران 9 کشور دیگر عضو اکو در تهران، افزون بر مدیرکل امور اکو در وزارت امور خارجۀ ایران؛ 3. شورای برنامه‌ریزی منطقه‌ای؛ 4. دبیرخانه، تشکیل‌شده از 6 مدیریت زیر نظر دبیرکل اکو و معاونان او، شامل: مدیریت ترابری و ارتباطات، مدیریت بازرگانی و سرمایه‌گذاری، مدیریت کشاورزی، صنعت و گردشگری، مدیریت نیرو، کانیها و محیط زیست، مدیریت پژوهش و آمار اقتصادی و پژوهش در طرحها، و مدیریت منابع انسانی و توسعۀ پایدار. دو کارگزاری (آژانس) تخصصی و 6 بنیاد منطقه‌ای نیز زیر نظر دبیرخانه فعالیت می‌کنند («ساختار ... »، npn.؛ «هیئت مدیره ... »، npn.؛ انکارتا، npn.). یکی از این بنیادها بنیاد (مؤسسۀ) فرهنگی اکو است که هدف آن شناخت، پرورش و نگاهداری میراث فرهنگی کشورهای عضو، از طریق طرحهای مشترک در زمینۀ رسانه‌ها، ادبیات، هنر، فلسفه، ورزش، و آموزش است («بنگاه ... »، npn.).
پیمان ازمیر که در 1977 م به‌عنوان چارچوب حقوقی سازمان همکاری منطقه‌ای برای توسعه، میان ایران، پاکستان و ترکیه امضا شده بود، در 1990 م با ایجاد تغییرهایی، به‌منزلۀ اساسنامۀ اکو پذیرفته شد. در پی پیوستن 7 عضو تازه به اکو، نشست فوق‌العادۀ شورای وزیران اکو در 1996 م در شهر ازمیر ترکیه تشکیل شد و این شورا اسناد اساسی این سازمان، شامل منشور بنیادین آن، یعنی پیمان بازنگری‌شدۀ ازمیـر را بـه تصویـب رسـانـد (نک‌ : «تـاریخچـه ... »، npn.). موافقت‌نامۀ بازرگانی اکو نیز در 2003 م در اسلام‌آباد پاکستان به امضا رسید («موافقت‌نامه ... »، npn.).
اکو در سالهای اخیر، روابط خود را با دیگر سازمانهای منطقه‌ای و بین‌المللی گسترش داده، و جایگاه بین‌المللی برجسته‌تری یافته است. این گسترش روابط، سازمانها، کارگزاریها و برنامه‌های زیر نظر سازمان ملل متحد را نیز در بر می‌گیرد، ازجمله یونسکو، یونیسف، فائو، برنامۀ عمران ملل متحد، و کمیسیون اقتصادی و اجتماعی ملل متحد برای آسیا و اقیانوس آرام (یونِسکاپ). یونسکاپ هرساله نشستی مشورتی میان سران اجرایی سازمانهای منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه، از جمله اکو، آسِه‌آن، و سارک برگزار می‌کند.
اکو از 1993 م، جایگاه عضو ناظر را در سازمان ملل متحد دارا ست («روابط ... »، npn.). همۀ کشورهای عضو اکو در سازمان کنفرانس اسلامی نیز عضویت دارند و اکو از 1995 م، دارای جایگاه عضو ناظر در سازمان کنفرانس اسلامی هم هست ( انکارتا، npn.). مقر سازمان اکو در تهران، محلۀ کامرانیۀ شمیران، خیابان شهید بازدار، خیابان گلبو واقع است.

مآخذ

«Brief History», Economic Cooperation Organization, www. ecosecretariat.org/ mainmenu/ briefhistory.htm; «Brief Introduction», Economic Cooperation Organization, www.ecosecretariat.org/ detail_info/ about_eco_d.htm; «Eco Directorates», Economic Cooperation Organization, www.ecosecretariat.org/ mainmenu/ dirs.htm; Encarta; «International Relations», Economic Cooperation Organization, www. ecosecretariat.org/ directorates/ dci.htm.
مازیار جمالی‌مهر