انباج

نویسنده (ها) : حسن موسوی زاده - ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : جمعه 15 آذر 1398

انباج \ anbāj\ ، از روستاهای دهستان لواسان کوچک. این روستا در °51 و ´41 طول شرقی، و°35 و ´51 عرض شمالی و در ارتفاع 010‘2 متری از سطح دریا، در فاصلۀ 4 کیلومتری شمال محلۀ ناران لواسان و در 200‘1 متری سمت جنوب غربی روستای افجه واقع است.
روستای انباج و باغهای اطراف آن که منطقه‌ای سرسبز را تشکیل داده است، مانند مثلثی به نظر می‌آید که قاعدۀ آن از شمال شرقی به شمال غربی امتداد یافته است و رأس مثلث مکانی است که روستای انباج در آن قرار دارد و شیب تمامی سطح مثلث تصورشده به سمت جنوب غربی است. در سمت شمال آن از شرق به غرب، کوههای سربند، گوله‌تپه و لش‌چمن جای دارد و در شرق آن، یالی از کوه که به‌صورت تپه‌ماهوری با ارتفاع کم از مزرعۀ کلان در شمال آبشار هنزک آغاز و به کوه سربند منتهی می‌شود، واقع است. این یال مرز میان روستاهای هنزک، سینک و افجه با روستای انباج است.
در سمت جنوب غربی روستای انباج، دره‌ای نسبتاً عمیق وجود دارد که به طرف جنوب غربی امتداد یافته و نهایتاً به کوه گنجی لواسان رسیده و به رودخانۀ افجه می‌پیوندد. این دره در جنوب روستای انباج، تنگۀ نبی و سپس تنگۀ باغ‌پایین و نهایتاً گَل‌اوئک خوانده می‌شود.
مهم‌ترین مزارع سمت غرب روستای انباج گوخوسون (در گویش محلی به معنای مکان خواباندن گاو)، وِلوجار، پی‌باغ، لَتان‌دره، سیال، کیله‌میان (میان‌جوی)، تابیه‌درخت (تا زیر درخت)، کیله‌پایین (جوی پایین)، باغ‌اون‌دست (باغ آن طرف)، و خرّان‌اند.
روستای انباج در 1390 ش، در تابستان حدود 200 و در زمستان کمتر از 50 خانوار جمعیت داشته است. نام خانوادگی اهالی این روستا زُمرّدی، چمنی و چَلندری است. آنان در جریان جنگ تحمیلی یک تن شهید و یک تن جانباز تقدیم میهن اسلامی کرده‌اند. شغل قدیم مردم روستا کشاورزی و دامداری بود و با توجه به مزارع و مراتع فراوان و گسترده کسب‌وکارشان از رونق بسیار خوبی برخوردار بود. امروزه بیشتر جوانهای این روستا به شهرهای اطراف رفته‌اند و به مشاغل دولتی اشتغال دارند. اما آن دسته از اهالی که در روستا به سر می‌برند، به کار باغداری مشغول‌اند و با توجه به وسعت باغها محصولات فراوانی به بازارهای اطراف عرضه می‌کنند. مهم‌ترین محصولات کشاورزی روستای انباج گیلاس، آلبالو، سیب و گردو ست.
آب آشامیدنی اهالی روستای انباج از طریق چشمۀ امام تقی (ع) که در شمال روستا واقع است، و آب کشاورزی آنان از رودخانۀ افجه تأمین می‌شود. روستای انباج فاقد آثار تاریخی ـ فرهنگی است. بخش عمدۀ بافت تاریخی روستا نیز در سالهای اخیر تخریب و به جای آنها ساختمانهای جدید برپا شده است. تنها در اطراف چنار کهن‌سال روستا که حدود 300 تا 350 ساله است، چند ساختمانِ با عمر بیش از 150 سال وجود دارد که رو به ویرانی است.
در فاصلۀ حدود 500 متری غرب روستای انباج، و در موقعیت جغرافیایی °51 و ´40 طول شرقی، و°35 و ´50 عرض شمالی و ارتفاع 080‘2 متر از سطح دریا، تپۀ نسبتاً بلندی نسبت به سطح روستا وجود دارد که درختی در آنجا روییده و چشمۀ کم‌آبی در آن جاری است. اهالی روستای انباج این مکان را محل دفن امامزاده‌ای می‌دانند که معتقدند نامش محمدتقی است. به گفتۀ آنان امامزاده فضلعلیِ محلۀ ناران لواسان و امامزاده محمدتقی دو برادر بودند که در راه انجام وظیفه و تبلیغ دین به روستای انباج وارد شدند. آنان یک‌روز که به حمام رفته بودند، مرد کوری را دیدند و حال او را پرسیدند؛ آن مرد کور به آنان گفت: «شما که این قدر مهربان هستید، از خدا بخواهید مرا شفا دهد و بینایی‌ام را بازیابم». امامزادگان ظرف آبی بر سر او ریختند و آن مرد بینا شد. او وقتی از حمام خارج شد، موضوع بازیافتن بینایی‌اش را با همگان در میان گذاشت. دشمنان اهل بیت (ع) از موضوع مطلع شدند و برای کشتن امامزادگان به انباج آمدند. امامزادگان در مواجهه با دشمن درصدد فرار برآمدند. وقتی بر بالای تپۀ مقابل روستا رسیدند، دشمنان به آنان نزدیک شدند و آنها را محاصره کردند. امامزاده فضلعلی فریاد زد «یاهو» و موفق به فرار شد و به لواسان رفت و سالها زندگی کرد؛ ولی امامزاده محمدتقی خواست بگوید «یاهو» اما گفت «یاکوه»، در نتیجه کوه شکافته شد و او به داخل آن رفت و دیگر هرگز کسی او را ندید.
معصوم‌علیشاه که در 1315 ق، در عهد مظفرالدین شاه قاجار، از آبادی انباج دیدن کرده، به این درخت و باورهای مردم نسبت به آن اشاره نموده است. به نوشتۀ او محلیها آن درخت را کلیک (بر وزن شریک) می‌خواندند و بر این باور بودند که امامزاده‌ای در کنار آن دفن است؛ به همین سبب مردم از روستاهای اطراف برای زیارت به آنجا می‌آمدند و قربانیها و نذورات می‌آوردند تا آنکه در 1300 ق، وبا در منطقه شایع شد. در این زمان، شخصی از اهالی روستای هنزک به نام حاجی میرزا رضا هنزکی که به وبا مبتلا شده بود، نذر می‌کند که اگر از این بیماری رهایی یابد، طاق و رواقی برای آن امامزاده برپا دارد. او پس از بهبود بر آن شد تا ایفای عهد کند، اما هرقدر زمینهای اطراف آن درخت و تپه را کندند، اثری از قبر نیافتند. این کار باعث آزردگی مردم انباج شد و اهالی حاجی میرزا رضا را نفرین کردند که آنها را از فیوضات امامزاده و نذورات و وجوهات آن محروم کرده است (نک‌ : معصوم‌علیشاه، 3/ 637- 638).
امروزه مردم انباج به وجود این امامزاده باور دارند و به گفتۀ یکی از اهالی ده که عضو شورای ده انباج نیز هست، شجرۀ این امامزاده توسط آستان قدس رضوی تأیید شده است و قرار است بقعه‌ای با نام امامزاده محمدتقی در آنجا بنا شود. مردم انباج در ماههای محرم و صفر مراسم عزاداری سالار شهیدان و یاران باوفایش را باشکوه برگزار می‌کنند. روز تاسوعا دسته‌های عزادار به زیارت امامزاده فضلعلی و روز عاشورا به افجه می‌روند و با شرکت در مراسم مردم روستاهای اطراف، به آنان تسلیت می‌گویند.

مأخذ

معصوم‌علیشاه، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، 1345 ش.

ناصر پازوکی طرودی ـ حسن موسوی‌زاده