آشوب تهرانی

نویسنده (ها) : نفیسه بشری

آخرین بروز رسانی : جمعه 5 خرداد 1402

آشوب تهرانی \āšūb-e tehrānī\، میرزا ابوالقاسم، از خطاطان و شاعران سدۀ 13 ق/ 19 م و زادۀ تهران.
دربارۀ تاریخ تولد و زندگی میرزا ابوالقاسم تهرانی اطلاع چندانی در دست نیست؛ او برادر بزرگ‌تر میرزا ابوالحسن منشی بود. در تذکره‌ها از او در جوانی به‌عنوان فردی خردمند، هوشیار، مؤدب و دانا یاد شده است (بیانی، 4/ 1242؛ هدایت، رضاقلی، 1/ 133؛ تکمیل، 1/ 163). میرزا ابوالقاسم بر فن استیفاء تسلط کامل داشت و متون و نامه‌های او در نهایت فصاحت و بلاغت بود (دیوان‌بیگی، 1/ 55-56). او به کارهای دیوانی اشتغال داشت و از منشیان توانای عصر ناصری به شمار می‌رفت. وی همچنین در نگارش و سرودن شعر تبحر داشت و در اشعارش «آشوب» تخلص می‌کرد (بیانی، همانجا؛ هدایت، محمود، 1/ 18).
از اشعار میرزا ابوالقاسم تنها قصیده و غزلی در برخی از تذکره‌هـا (نک‌ : عنقا، 20؛ دیوان‌بیگی، 1/ 55؛ شفق، 1/ 11-12)، ازجمله در کتاب گنج شایگان، از میرزا محمدطـاهر شعـری اصفهـانی بر جـای مـانده است (نک‌ : ص 145-146).
میرزا ابوالقاسم به هنر خوش‌نویسی علاقۀ بسیار داشت. وی در جوانی در این هنر به مهارت چشمگیری دست یافت، چنان‌که شاعران و نویسندگان هم‌دوره‌اش در آثار خود، خط خوش او را بسیار ستوده‌اند و در محافل و مجـالس از او یاد کرده‌اند (نک‌ : همو، 144-145). او از معاصران و شاید معاشران نصرالله آبانی تهرانی و نیز رضاقلی خان هدایت بود (عنقا، همانجا؛ لغت‌نامه ... ).
زمان و مکان درگذشت آشوب تهرانی به‌درستی مشخص نیست، اما بنابر برخی منابع، او در 1269 ق/ 1853 م زنده (نک‌ : اثرآفرینان، 1/ 37)، و به گواهی شعـری اصفهانی در کتاب گنج شایگان، یک سال پیش از تألیف این کتاب (1272 ق/ 1856 م) وفات یافته بوده است (ص 145).

مآخذ

اثرآفرینان، به کوشش کمال حاج‌سید‌جوادی و دیگران، تهران، 1377 ش؛ بیانی، مهدی، احوال و آثار خوش‌نویسان، تهران، 1363 ش؛ تکمیل همایون، ناصر، تاریخ اجتماعی و فرهنگی تهران، تهران، 1377 ش؛ دیوان‌بیگی، احمد، حدیقة الشعراء، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، 1364 ش؛ شعری اصفهانی، محمدطاهر، گنج شایگان، تهران، 1272 ق؛ شفق، مجید، شاعران تهران، تهران، 1377 ش؛ عنقا، طلعت، تذکره، تهران، 1339 ش؛ لغت‌نامۀ دهخدا؛ هدایت، رضاقلی، مجمع الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، تهران، 1339 ش؛ هدایت، محمود، گلزار جاویدان، تهران، 1353 ش.

نفیسه بشری