بهشتی (شهید)، دانشگاه

نویسنده (ها) : مینا موسوی زاده

آخرین بروز رسانی : شنبه 16 آذر 1398

بهشتی (شهید)، دانشگاه \ dānešgāh-e šahīd beheštī\ ، دانشگاهی در شمال غربی شهر تهران در محلۀ درکه، واقع در منطقۀ 1 شهرداری تهران. این دانشگاه با عنوان دانشگاه ملی ایران در 29 اسفند 1338 به دستور محمدرضا شاه تأسیس شد، اما اندیشه و طرح اولیۀ تأسیس آن به آذر 1332 بازمی‌گردد.

در این سال دکتر علی شیخ‌الاسلام به‌عنوان نمایندۀ دانشجویان ایرانی در آمریکا، در سفر شاه به این کشور، پیشنهاد تأسیس دانشگاه ملی را به او ارائه کرد. دکتر شیخ‌الاسلام پس از گرفتن موافقت از سوی شاه مأموریت یافت که در کشورهای آمریکایی و اروپایی دربارۀ دانشگاههای غیردولتی مطالعه کند.
در 1338 ش در جریان دیدار شاه با چند تن از استادان برگزیدۀ دانشگاه که در رأس آنها دکتر جهانشاه صالح ــ رئیس وقت دانشگاه تهران ــ قرار داشت، بار دیگر پیشنهاد تأسیس دانشگاه ملی در ایران مطرح شد. در همین سال، دکتر شیخ‌الاسلام به ایران بازگشت و با کسب موافقت نهایی شاه، در 10 آذر 1338 دبیرخانۀ دانشگاه ملی را به‌طور موقت و غیررسمی در خانۀ خود واقع در خیابان رامسر راه‌اندازی کرد. اما در 29 اسفند 1338 با فرمان شاه دبیرخانۀ دانشگاه ملی به ساختمانی واقع در خیابان پاستور و از املاک وزارت دربار، منتقل شد.
کار این دبیرخانه تهیۀ اطلاعاتی دربارۀ سوابق تحصیلی فارغ‌التحصیل جویای کار اروپا و آمریکا و فراهم کردن مقدمات تأسیس دانشگاه بود. سرانجام، با وجود مخالفتهای برخی از مقامات دانشگاهی با تأسیس دانشگاه ملی، در آبان 1339 اساسنامۀ این دانشگاه که توسط هیئت امنای آن با استفاده از اساسنامه‌های 27 دانشگاه ملی در کشورهای اروپایی و آمریکایی تدوین شده بود، به تصویب شورای عالی فرهنگ رسید.
به موجب این اساسنامه که دارای 5 فصل و 22 ماده بود، دانشنامۀ دانشگاه ملی از نظر ارزش قانونی هم‌ردیف دانشنامۀ دانشگاههای دولتی قرار گرفت و دانش‌آموختگان دانشگاه ملی ایران می‌توانستند مانند دانشگاههای دیگر از مزایای قانونی دانشنامۀ خود بهره‌مند شوند.
دانشگاه ملی ایران در 25 بهمن ماه 1339 به‌طور رسمی افتتاح شد، اما پذیرش دانشجو عملاً در مهر ماه 1339 با استخدام 32 استاد و پذیرش 120 دانشجو در دانشکدۀ معماری و شهرسازی، و 54 دانشجو در دانشکدۀ بانکداری و علوم اقتصادی و مالی آغاز گردید.
محل استقرار دانشگاه ملی ایران در ابتدای تأسیس، در داخل شهر تهران و به صورت استیجاری بود، اما به منظور ادامۀ فعـالیت دانشگاه، 5/ 1 میلیون مـ2 از زمینهای شمال سعادت‌آباد تهران از طرف بانک عمران به این دانشگاه واگذار شد که به‌دلیل مشکلات مختلف، دانشگاه در آن زمان نتوانست از این زمینها برای ایجاد فضاهای آموزشی استفاده کند؛ تا آنکه در 1341 ش به موجب تصویب‌نامۀ هیئت وزیران، حدود 000‘70 مـ2 از زمینهای متعلق به دولت واقع در اوین به دانشگاه ملی ایران واگذار شد و در نخستین مرحله از مراحل ساخت دانشکده‌های دانشگاه، ساختمان دانشکدۀ پزشکی و دانشکدۀ ادبیات و زبانهای خارجی (که در 1346 ش به دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تغییر نام یافت) در محل فعلی احداث شد.
تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، در 1357 ش، این دانشگاه غیردولتی بود و از طریق شهریۀ دانشجویان اداره می‌گردید؛ به همین دلیل نیز به نام دانشگاه ملی ایران نامیده می‌شد. در 1358 ش به موجب تبصرۀ 36 قانون بودجۀ مصوب 25/ 5/ 1358 این دانشگاه دولتی شد، اما همچنان با نام دانشگاه ملی به فعالیت خود ادامه می‌داد.
با وقوع انقلاب فرهنگی در 1359 ش، دانشگاه ملی نیز همچون دیگر دانشگاههای ایران تعطیل گردید، تا آنکه با بازگشایی دانشگاهها در 1362 ش، فعالیتهای آموزشی آن از سر گرفته شد. در فروردین همان سال برپایۀ مصوبۀ ستاد انقلاب فرهنگی، نام دانشگاه ملی ایران به دانشگاه شهید بهشتی تغییر یافت. با تصویب قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تاریخ 9/ 7/ 1364 و مادۀ 14 آن و نیز آیین‌نامۀ اجرایی 1/ 12/ 1364 همین قانون، امر جداسازی دانشکده‌های پزشکی و دندان‌پزشکی در دستورکار قرارگرفت و به‌دنبال آن دانشگاه اقدامات لازم را درجهت جداسازی و تفکیک امکانات آموزشی، پژوهشی، بودجه، تجهیزات، ساختمانها، بیمارستانها، نیروی انسانی اعم از هیئت علمی و جز آنها به عمل آورد، و در طی سال 1365 موضوع تفکیک واحدهای مختلف دانشگاه، صورت اجرایی به خود گرفت.
با افزایش شمار دانشجویان، ایجاد دوره‌های جدید کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، تعداد اعضای هیئت علمی این دانشگاه افزایش پیدا کرد. در طول سالهای 1373-1377 ش ضمن ارتقای مناسب کیفیت فعالیتهای آموزشی، توانمندیهای پژوهشی دانشگاه در زمینه‌های مختلف، به طور قابل ملاحظه‌ای گسترش یافت و در این راستا، مراکز و پژوهشکده‌های ویژه‌ای نیز برای تحقیقات تخصصی تأسیس شد.
دانشکده‌های این دانشگاه عبارت‌اند از: دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، الٰهیات و ادیان، تربیت بدنی و علوم ورزشی، حقوق، علوم، علوم اقتصادی و سیاسی، علوم تربیتی و روان‌شناسی، علوم ریاضی، علوم زمین، علوم زیستی، مدیریت و حسابداری، معماری و شهرسازی، مهندسی برق و کامپیوتر، مهندسی انرژی و فناوریهای نوین، و مهندسی هسته‌ای.
افزون بر اینها، پژوهشکده‌های لیزر و پلاسما، گیاهان و مواد دارویی، خانواده، علوم محیطی و اعجاز قرآن به طور مستمر در زمینه‌های پژوهشی خاص فعالیت می‌کنند و به جذب و آموزش دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی می‌پردازند.
مراکزی همچون مرکز اسناد و تحقیقات معماری، تحقیقات شیمیایی، تحقیقات وقف، کارآفرینی، رشد، خدمات روان‌شناسی و مشاوره، دفتر ارتباط با صنعت، قطبهای علمی حقوق عمومی و حقوق بشر، کاتالیست، تاریخ ادبیات فارسی، جامعه‌شناسی با گرایش مسائل اجتماعی ایران، فتونیک با گرایش لیزر، مطالعات خاورمیانه و جهانی شدن، جغرافیای ناحیه‌ای و کاربردی، خانواده، برنامه‌ریزی شهری و طراحی شهری در بافتهای باارزش، ساختارهای جبری و منطقی در ریاضیات گسسته و کاربردهای آن، و همچنین مراکزی از قبیل مرکز سنجش از دور و GIS، ایران‌شناسی، کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو و پارک علمی تحقیقاتی زیرآب نیز از دیگر واحدهای تخصصی وابسته به دانشگاه شهید بهشتی‌اند که به طور گسترده به فعالیت می‌پردازند.
یکی دیگر از بخشهای بسیار مهم دانشگاه شهید بهشتی، کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد این دانشگاه است که فعالیت خود را هم‌زمان با تأسیس دانشگاه آغاز کرد و از 1349 ش به ساختمان فعلی دانشگاه منتقل شد. در این بخش مجموعۀ متنوعی از کتابها و نشریات به زبانهای مختلف، پایان‌نامه‌ها، بانکهای اطلاعاتی، فیلمهای علمی و آموزشی و جز آنها گردآوری شده است. کتابخانۀ مرکزی دانشگاه شهید بهشتی دارای 20 کتابخانۀ اقماری در دانشکده‌ها و پژوهشگاههای مختلف و وابسته به این دانشگاه است که به صورت نیمه‌متمرکز اداره می‌شوند. کلیۀ مراحل فهرست‌نویسی و آماده‌سازی منابع این کتابخانه‌ها در کتابخانۀ مرکزی انجام می‌گیرد.
پژوهش‌نامۀ علوم انسانی، فصلنامۀ خانواده (پژوهشی)، تحقیقات حقوقی، دانشنامه، رهیافتهای سیاسی و بین‌المللی، روان‌شناسی کاربردی، نشریۀ علوم زمین، علوم محیطی، آیینۀ معرفت، کمال مدیریت، پیام مدیریت، صفه، علوم حرکت، فصلنامۀ مشاورۀ شغلی و سازمانی و مجلۀ اقتصاد ازجمله نشریات دانشگاه شهید بهشتی به شمار می‌آیند.
انتشار بیش از 400 عنوان کتاب علمی (تا 1388 ش) در مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه و بیش از این تعداد عنوان، کتاب دانشگاهی و علمی در سایر مراکز انتشاراتی، نشان‌دهندۀ فعالیتهای مستمر علمی و پژوهشی این دانشگاه است. دانشگاه شهید بهشتی همچنین دارای سیستمهای الکترونیک از قبیل سیستم آموزشی گلستان، اتوماسیون اداری، پست الکترونیک و اتوماسیون تغذیه است.
در این دانشگاه دهها کنگره، کنفرانس، سمینار و همایش‌ علمی بین‌المللی، منطقه‌ای و کشوری برگزار شده است. برگزاری نخستین جشنوارۀ فرهنگ ملل، معرفی دهها استاد، پژوهشگر، مدیر پژوهشی، مخترع، مکتشف نمونه در سطح کشور، اعطای دکتریِ افتخاری به شماری از استادان و ابتکار برگزاری جشنهای ازدواج دانشجویی، از دیگر فعالیتهای دانشگاه شهید بهشتی به شمار می‌روند.

مینا موسوی‌زاده