بهمن پهلوی، کاخ

نویسنده (ها) : شیده لالمی

آخرین بروز رسانی : شنبه 16 آذر 1398

بهمن پهلوی، کاخ \ kāx-e bahman-e pahlavī\ ، از بناهای تاریخی در مجموعۀ فرهنگی ـ تاریخی سعدآباد و محل اقامت بهمن پهلوی، اکنون یکی از دفترهای یونسکو در ایران.

کاخ بهمن در میان مجموعه کاخهای سعدآباد دارای سبک معماری منحصربه‌فردی است. این بنا که تاریخ دقیق احداث آن مشخص نیست، از کاخهایی است که در زمان سلطنت محمدرضا شاه به مجموعۀ سعدآباد اضافه شده است. کاخ بهمن در دو طبقه و 410 مـ2 زیربنا (هر طبقه 205 مـ2) و با معماری سنتی به سبک خانه‌های قدیمی شمیران ساخته شده، و نمای آجری، شیروانی فلزی و در و پنجره‌های چوبی و نیز ترکیب رنگهای به‌کاررفته در نما، آن را در هماهنگی کامل با محیط پیرامونی خود قرار داده است، به طوری که گویی بنا جزئی از طبیعت پیرامونی خود شده است (تحقیقات ... ؛ اطلاعات ... ).
کاخ بهمن در ضلع شمالی مجموعۀ سعدآباد و نزدیک درِ دربند واقع شده، و دومین کاخی است که هنگام ورود از در شمالی باغ بر فراز تپه‌ای در حاشیۀ رودخانۀ دربند دیده می‌شود. این کاخ با پلی نه‌چندان عریض به خیابان اصلی کاخ متصل است و برای دسترسی به ورودی آن 31 پله در ضلع شرقی ساختمان طراحی شده که بر زیبایی نمای خارجی بنا افزوده است.
در شمال این کاخ، کاخ غلامرضا پهلوی و در ضلع جنوبی‌اش کاخ شمس پهلوی (محل اقامت خواهر محمدرضا شاه و موزۀ مردم‌شناسی کنونی) قرار دارد.
این کاخ پیش از انقلاب 1357 ش، محل اقامت بهمن، پسر غلامرضا پهلوی (ششمین فرزند و سومین پسر و تنها فرزند رضا شاه پهلوی از دومین همسرش، توران امیرسلیمانی)، برادر ناتنی محمدرضا شاه بود. پس‌ازآن، مدتی بدون استفاده ماند تا اینکه در 1371 ش کاربری اداری پیدا کرد و به مرکز آموزش سعدآباد برای برگزاری دوره‌های آموزشی چون موسیقی، نقاشی، خوش‌نویسی و نگارگری بدل شد و از 1382 ش به بعد، در اختیار سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد، یونسکو قرار گرفت و ورود مردم و بازدیدکنندگان به آن محدود شد (تحقیقات؛ «معرفی ... »؛ «مجموعه ... »، بش‌ ).
ایوانها و شیروانی این کاخ یک بار در 1381 ش مرمت شد و عملیات رفع رطوبت در آنها انجام گرفت (قانعی، 115، 116).

مآخذ

اطلاعات موجود در پلان ساختمان؛ تحقیقات میدانی مؤلف؛ قانعی، پیام، «مرمت شیروانی کاخ بهمن»، مجموعۀ فرهنگی ـ تاریخی سعدآباد (گزارش عملکرد سال 1381 ش)، دفتر فنـی مجموعـۀ فرهنـگی ـ تـاریخی سعـدآبـاد، تهران، 1382 ش؛ «مجموعۀ تاریخی ـ فرهنگی سعدآباد»، راسخون (مل‌ )؛ «معرفی یکی از بناهای مجموعۀ تاریخی سعدآباد: کاخ بهمن»، واحد پژوهش مجموعۀ تاریخی ـ فرهنگی سعدآباد؛ نیز:

Rasekhoon, www.rasekhoon.net/ article/ print-41056. aspx (acc. Nov. 5, 2011).
شیده لالمی