پس قلعه، دره

نویسنده (ها) : مجید یاسینی

آخرین بروز رسانی : یکشنبه 17 آذر 1398

پس‌قلعه، دره \ darre-ye pas-qalʾe\ ، دره‌ای طولانی و تاریخی در قسمت جنوبی قلۀ توچال و سمت شمال شهر تهران که در حدفاصل یال گوله‌بند و یال چهارپالون قرار گرفته است. جهت این دره به غیر از چند نقطۀ مارپیچ، کاملاً در امتداد شمال به جنوب است. درۀ پس‌قلعه از شمال از ناحیۀ شرقی قلۀ توچال در زیر قلۀ چهارپالون از آبشار چشمۀ نرگس (چشمۀ مرشد) آغاز می‌شود و از جنوب در منطقۀ دربند شمیران پایان می‌یابد. طول مسیر این دره نزدیک به 000‘6 متر، و اختلاف ارتفاع دو نقطۀ شروع و پایان آن به بیش از 550‘1 متر می‌رسد.
از ویژگیهای بسیار مهم درۀ پس‌قلعه می‌توان به چین‌خوردگی و گسلی که در ناحیۀ بالایی آن وجود دارد، اشاره نمود که باعث شده است به اشتباه این دره را به دو قسمت بالا و پایین تقسیم نمایند، حال آنکه درۀ بالایی و درۀ پایینی در حقیقت یک دره‌اند.
اهالی روستای پس‌قلعه همچون دیگر روستاییان مناطق دیگر برای هر قسمت از این دره نامهای محلی خاصی نظیر تنگه‌دربند، توده، بالامحله، پس‌سنگ، آبشاربالا، دره‌عقب، خط لوله و جز آنها گذاشته‌اند. راه ورود به این دره از دیرباز همان راه ورود به ده پس‌قلعه و از راه دربند است؛ البته از طریق مسیرهای کوهنوردی دیگری هم می‌توان به بخشهای مختلفی از این دره رسید. به‌سبب سرازیرشدن آب حاصل از ذوب برفهای ارتفاعات، این دره در سرتاسر سال دارای آب فراوان و رودخانۀ دائمی با آبشارهای بلند است که صدای زیادی هم دارند. به همین سبب و نیز نزدیکی دره به شهر تهران، از قدیم پس‌قلعه محل تفرج و گردشگاه مردم عادی و کوهنوردان بوده است.
اگر از پس‌قلعه به سمت شمال حرکت کنیم، در سمت چپ خود 5 دره، و در سمت راست خود دو دره می‌بینیم که از میان آنها تنها درۀ اوسون، در ناحیۀ چپ انشعابی اصلی و مهم به شمار می‌آید.
درۀ پس‌قلعه از لحاظ عوارض جغرافیایی، دارای ویژگیهای منحصربه‌فرد و خاصی است؛ این ویژگیها در طول مسیر دره، به شکل مناطق صخره‌ای از تخت‌سنگهای ریز و درشت تا دیوارۀ سنگی و صخره‌ای با ارتفاع بسیار بلند، رودخانۀ دائمی پرآب با آبشارهای خروشان، و مناطق سرسبز با بادهای فرح‌بخش ملاحظه می‌شود. دو یال سمت چپ و راست این دره در بعضی مناطق بسیار به هم نزدیک و در بعضی از قسمتها از یکدیگر دور می‌شوند.
درۀ پس‌قلعه به‌سبب قلۀ بلند توچال و همچنین یال جنوبی آن، که رو به سمت تهران دارد، از قدیم مورد توجه کوهنوردان برای رسیدن به این قله بوده است؛ این آمدوشد کوهنوردان و مردم گردشگر سبب گردیده است تا در این دره از پایین تا ارتفاع 500‘2 متری، شمار قابل‌توجهی قهوه‌خانه و غذاخوری برپا گردد که زباله و فاضلاب آنها انواع آلودگیها را به وجود آورده است.
افراد با تواناییهای بدنی مختلف می‌توانند در بخشی از این دره به راه‌پیمایی بپردازند. در فصل زمستان، این دره بسیار خطرناک، و بیشتر مسیر آن یخ‌زده است و باید با احتیاط از آن گذشت و از لوازم کافی برای حرکت در طول دره استفاده کرد. زمان پیمودن طول این دره بسته به توانایی کوه‌پیمایان، از دو تا 3 ساعت متغیر است.

مجید یاسینی