تنگ سفیدآب

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : سه شنبه 19 آذر 1398

تنگ سفیدآب \ tang-e sefīd-āb\ ، محوطه‌ای باستانی واقع در فاصلۀ حدود 400متری شمال دریاچۀ سد لار. این محوطۀ باستانی در جبهۀ شرقی کوه عسل‌عسل و رودخانۀ سفیدآب، در °35 و ´56 و ´´12 عرض شمالی، و در °51 و ´56 و ´´56 طول شرقی، و در ارتفاع 612‘2متری از سطح دریا جای دارد.
محوطۀ تاریخی تنگ سفیدآب شامل دو بخش مستقل اما متصل به یکدیگر است: بخش غربی آن که مجاور دره و مسیر رودخانه است، به‌صورت تپه‌ای با قطر متوسط 30 متر در کف و ارتفاع حدود 10 متر خودنمایی می‌کند. به نظر می‌رسد که بخشی از این تپه، به‌خصوص در جبهۀ شمالی، با استفاده از ماشین‌آلات راه‌سازی تخریب و تسطیح شده باشد. در بخش باقی‌ماندۀ سطح تپه نیز آثار حفاریهای غیرمجاز دیده می‌شود که موجب ایجاد گودالی به عرض حدود 3 متر و عمق بیش از 5/ 2 متر شده است. در بدنۀ گودال حفرشده، شواهدی از آثار باستانی نظیر خاکستر، قطعات سفال، استخوان و قطعات سنگهایی که با نوع سنگهای منطقه متفاوت است، یافت می‌شود. احتمال داده می‌شود که این تپه‌ها حاصل تخریب بنا یا دست‌کم برج نگهبانی بلند و مرتفعی باشد که جزئی از مجموعۀ بناهای این محوطه را تشکیل می‌داده است.
بخش دوم محوطۀ باستانی تنگ سفیدآب، محوطه‌ای مسطح به ابعاد تقریبی 80 × 110 متر است که به‌ظاهر حدود 60 تا 70 متر از بخش اول فاصله دارد. در این قسمت بقایای سنگ‌چین پی بناهایی دیده می‌شود که ابعاد مختلف دارند. به نظر می‌رسد این محوطه دارای حصاری در گرداگرد بوده که عرض پی آن از دیگر بناها بیشتر است، اما قسمتهایی از آن کاملاً تخریب شده است. در سطح این بخش از محوطه، به‌خصوص در لابه‌لای خاکهایی که بر اثر حفاریهای غیرمجاز در اطراف انباشته شده است، قطعات فراوانی از آثار باستانی مانند زغال، استخوان، خاکستر، ملاط گچ، سنگهای قواره‌شده و قطعات سفالهای متعلق به دورانهای تاریخی به‌خصوص هخامنشیان، پارتها و ساسانیان، و سفـالهای ظریف و منقوش دوران اسلامی به‌خصوص دوره‌های سلجوقیان و صفویه از انواع قرمز، نخودی، و سیاه با نقوش کنده، زیگزاگ، استامپی، موجی، نقش‌افزوده و داغدار، پراکنده و قابل مشاهده است.
با توجه به مجموعۀ آثار موجود و قابل مشاهده در محوطۀ باستانی تنگ سفیدآب می‌توان حدس زد که این محل دست‌کم مکان استقرار موقتِ ساکنان دشت مرکزی ایران یا دشت مازندران در هنگام کوچ ییلاقی بوده، و مورد استفاده و اسکان آنان قرار می‌گرفته است. کوچ‌روان احتمالاً در زمستان به‌سبب سرمای شدید و بارشهای سنگین برف که همه‌چیز را تا عمق یکی ـ دو متری دفن می‌کرده، این مکان را ترک می‌کرده‌اند. شواهد یادشده می‌رساند که این مکان از دوران تاریخی تا اواخر حکومت صفویه مورد استفاده بوده، و پس از آن متروک شده است.
این مکان باستانی نخستین بار در 1380 ش، شناسایی، بررسی و مستندسازی شده، و پروندۀ ثبتی آن تهیه گردیده، و سرانجام در مهرماه 1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. تنگ سفیدآب دارای ارزش مطالعاتی فراوان است و خوشبختانه میزان حفاریهای غیـرمجاز در آن بـه حـدی نیست که ارزش تـاریخی ـ فرهنگی آن را مخدوش کرده باشد.

ناصر پازوکی طرودی