تنگل خانه، تپه

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : سه شنبه 19 آذر 1398

تنگل‌خانه، تپه \ tappe-ye tengel-xāne\ ، تپه‌ای باستانی واقع در غرب روستای برگ جهان.
این تپه در °51 و ´34 طول شرقی، و °35 و ´50 عرض شمالی، در ارتفاع 046‘2متری از سطح دریا، و بر بالای صخره‌ای از نوع سنگهای رسوبی که بیشترین ارتفاع آن از سطح زمینهای سمت جنوب حدود 45 متر است، جای دارد.
تپۀ تنگل‌خانه به درازای 120 متر و پهنای حدود 30 متر در جهت شمال به جنوب کشیده شده و گرداگرد آن پوشیده از باغهای میوه است. شیب سطح تپۀ تنگل ـ خانه به طرف شمال غربی و روستای افجه کشیده می‌شود.
تنگل‌خانه از نوع تپه‌هایی که لایه‌های تاریخی و استقراری دارند، نیست. در واقع در گذشته بر بالای این تپه، قلعه‌ای مسکونی وجود داشته است که مردم روستاهای اطراف در مواقع ناامنی و آشوب، زنها، پیرمردها و کودکان خود را در آن پناه می‌دادند. بقایای معماری خانه‌های سطح تپۀ باستانی تنگل‌خانه و حصار دفاعی آن که از خشت و گل احداث شده بودند، به مرور زمان به‌سبب عدم استفاده و بی‌توجهی تخریب، و بر اثر جریان باد و باران و به‌خصوص بارشهای تند رگباری شسته شده، و از سطح صخره به زمینهای اطراف ریخته است. امروزه (1387 ش) حدود 70 سانتی‌متر از لایه‌های باستانی در سطح تپۀ تنگل‌خانه باقی مانده که آن هم بر اثر حفاریهای غیرمجاز به‌شدت مضطرب شده است. در سطح تپۀ باستانی تنگل‌خانه و به‌خصوص در میان باغهای اطراف آن قطعات فراوانی از آثار باستانی نظیر سفال، استخوان و شیشه یافت می‌شود که بیشتر مربوط به دوران تاریخی و سده‌های نخستین اسلامی تا سدۀ 8 ق/ 14 م است و سفالهای یادشده بیشتر چرخ‌ساز و از انواع نخودی، قرمز، لعاب‌دار، بدون لعاب، منقوش زیگزاگ، هندسی، موجی، نقش‌کنده و نقش‌افزوده است. دیرینگی تپۀ تنگل‌خانه به دوران تاریخی بازمی‌گردد و از اواخر سدۀ 9 ق/ 15 م استفاده از آن متروک شده است. تپۀ تنگل‌خانه در مهرماه 1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، و به حفاظت و نظارت سازمان میراث فرهنگی درآمده است.
تنگل در گویش محلی به معنی کوچک، و نیز به معنی باریک به کار می‌رود. ازاین‌رو، گمان می‌رود چون در گذشته بر بالای تپه اتاق باریک یا کوچکی از گذشته‌های دور باقی مانده بوده، آنجا را تنگل‌خانه نامیده‌اند.

ناصر پازوکی طرودی