تهران، باغ پرندگان

نویسنده (ها) : حسن موسوی زاده

آخرین بروز رسانی : سه شنبه 19 آذر 1398

تهـران، بـاغ پـرنـدگان \ bāq-e parandegān-e tehrān\ ، بزرگ‌ترین باغ پرندگان در ایران و خاورمیانه واقع در محوطه‌ای به مساحت 23 هکتار در نیمۀ شرقی بوستان جنگلی لویزان، در منطقۀ 4 شهرداری تهران.

پیشینۀ احداث باغ پرندگان تهران به 15 شهریور 1390 باز می‌گردد؛ در این سال، طرح احداث باغ پرندگان تهران در بوستان جنگلی لویزان، از سوی شهرداری منطقۀ 4 تهران به مهندسان مشاور زیست انرژی پارس تحویل داده شد و بلافاصله مورد تصویب قرار گرفت. پس از آن، بیش از 40 شرکت ایرانی (در بخشهای تأسیسات، معماری، گیاه‌شناسی و پرنده‌شناسی) و یک مشاور خارجی در ساخت آن مشارکت کردند. این باغ طبق طراحی اولیه، در بر گیرندۀ این بخشها ست:

الف ـ محوطۀ پرندگان

که زیستگاه و محل نمایش آنها به شمار می‌آید؛ این بخش شامل محوطۀ پرندگان آب‌چر به مساحت 5 هکتار (محصور با پوشش توری)؛ محوطۀ پرندگان و گیاهان گرمسیری به مساحت 2 هکتار؛ محوطۀ پرندگان شکاری به مساحت 8 هکتار مشتمل بر محوطۀ خانوادۀ عقابها (000‘6 مـ2)، خانوادۀ لاشخورها (000‘ 3 مـ2)، خانوادۀ شاهینها (000‘ 3 مـ2) و خانوادۀ جغدها (000‘6 مـ2)؛ و محوطۀ پرندگان دشت‌چر با محدودیت پرواز به مساحت حدود 3 هکتار است.

ب ـ ساختمانهای جانبی

که مشتمل بر ساختمانهای فرهنگی، اداری، خدماتی، کلینیک و قرنطینۀ پرندگان، رستورانها و سرویسهای بهداشتی است.

ج ـ فضای عمومی

که در بر گیرندۀ پارکینگ، شبکۀ معابر، روشناییها و فضای سبز در محوطۀ باغ و مناطق اطراف آن است. بخش قابل توجهی از طرح احداث باغ پرندگان به توسعۀ فضای سبز آن اختصاص دارد که در مرحلۀ نخست کاشت، حدود 000‘30 اصله درخت پهن‌برگ در دستورکار قرارگرفته است.
مجموعۀ باغ پرندگان تهران در دو فاز به بهره‌برداری خواهد رسید. در اردیبهشت‌ماه 1392، فاز نخست آن به مساحت 16 هکتار با عنوان «دشت‌چر» گشایش یافت. در این فاز، بیش از 70 گونه پرنده، بالغ بر 500‘6 قطعه که توانایی پرواز ندارند، نگهداری می‌شود؛ همچنین در این فاز و در شمالی‌ترین قسمت باغ، بزرگ‌ترین قفس متعلق به پرندگان شکاری از قبیل عقاب و لاشخور قرار دارد. در این بخش گونه‌هایی از جغد و شاهین نیز در قفسهای کوچک و جداگانه که با حصارهایی با ایمنی بسیار طراحی شده‌اند، نگهداری می‌شوند. در این بخش از باغ، پرندگان دیگری نیز همچون قرقاول، شترمرغ، طاووس، کبوتر، طوطی، کلاغ، خروس، فنچ و جز آنها وجود دارد.
فاز نخست باغ پرندگان، با آبشارها و برکه‌هایی بزرگ که از بالادست باغ آبگیری می‌شوند، احاطه شده، و منظرۀ زیبایی پدید آورده است. این برکه‌ها با پلهای چوبی به یکدیگر متصل شده است. از پرندگان آبزی موجود در این باغ نیز می‌توان به اردک، قوی سیاه و سپید، غاز، پلیکان، فلامینگو و جز آنها اشاره کرد.
فاز دوم باغ پرندگان تهران با عنوان «آب‌چر»، حدود 6 تا 7 هکتار مساحت دارد. این فاز که قرار است در اواخر سال 1392 ش گشایش یابد، شامل پرندگانی است که توانایی پروازکردن دارند. از ویژگیهای منحصربه‌فرد این مجموعه، نبود حصار میان گردشگران و پرندگان است. در این قسمت، تورها و قفسها در اندازه‌های بزرگ طراحی شده‌اند، به گونه‌ای که پرندگان بتوانند به راحتی در فضای تعبیه‌شده پرواز کنند. این محوطه مشتمل بر مجموعه‌ای از ستونهای دوازده‌گانۀ میانی با ارتفاع حداکثر 50 متر و قطر 5/ 2 متر و 216 عدد مهار جانبی است که با شبکه‌ای با بیش از 000‘ 63 متر کابل در اندازه‌های مختلف، اسکلت‌بندی شده است.
مجموعۀ باغ پرندگان تهران از نظر وسعت و زیبایی، از مجموعه‌های کم‌نظیر در خاورمیانه به شمار می‌آید. از ویژگیهای این باغ می‌توان به طراحی زیبا و منحصربه‌فرد محوطۀ آن اشاره کرد؛ برای نمونه، لانه‌های پرندگان به طور طبیعی با چوب و پوشال ساخته شده‌اند. در محوطۀ باغ، مسیرهای سنگ‌فرش‌شده‌ای وجود دارد که با درختان و گلهای فراوانی احاطه شده‌اند. در این باغ، کلیۀ فضاها و علامتها ازجمله سایبانها، نیمکتها، تابلوهای راهنما و پلها با استفاده از چوب، و با تأکید بر عناصر طبیعی طراحی، و اجرا شده‌اند و بیشتر پرندگان آن بومی ایران‌اند.
در این مجموعه، احداث بخشهایی ازجمله باغ ایرانی، باغ گیاه‌شناسی، گلخانۀ گیاهان تزیینی، و نیز بخش خزندگان پیش‌بینی شده است. ساختمان پرندگان استوایی، مرکز معاینات پزشکی پرندگان، سایت اداری کارکنان و ساختمان استقرار کارگران از دیگر بخشهای موجود در باغ پرندگان تهران به شمار می‌آیند.
برج کبوترخانۀ باغ پرندگان که با استفاده از مصالح سنتی شامل خشت و کاهگل، و به شیوۀ معماری دورۀ صفوی سـاخته شده، دارای مسـاحتی حدود 140 مـ2، و ارتفاع 18 متر است. این بنا در برابر زلزله‌ای به بزرگی 8 درجه در مقیاس ریشتر مقاوم است.
با توجه به اینکه ورودی باغ پرندگان تهران در بالاترین قسمت آن قرار دارد، محوطۀ کلی آن از بالا به‌خوبی قابل مشاهده است. این باغ از شمال به بزرگراه شهید بابایی، از جنوب به خیابان استقلال و شهرک گلستان، از غرب به خیابان کوهستان، و از شرق به شهرک امید محدود می‌شود. دسترسی به باغ پرندگان از مسیر بزرگراه شهید همت، خیابان هنگام، خیابان کوهستان، و نیز از بزرگراه شهید بابایی شرقی، خیابان کوهستان امکان‌پذیر است.

مآخذ

«احداث نخستین برج کبوترخانه به سبک صفویه در باغ پرندگان تهران»، انجمن کبوتران ایران (مل‌ )؛ «بهره‌برداری از بزرگ‌ترین باغ پرندگان کشور»، «تکمیل فاز دوم باغ پرندگان تا پایان سال»، همشهری آنلاین (مل‌ )؛ خالقی‌نژاد، عباس، «باغ پرندگان تهران»، ایرانگردی (مل‌ )؛ «باغ پرندگان»، شهرداری منطقۀ 4 (مل‌ )؛ نیز:

Hamshahrionline, http:/ / hamshahrionline.ir/ details/ 209955 (acc. Jul. 1,2013); Iranpigeons, http:/ / iranpigeons. ir/ Forum/ showthread.php?tid=592 (acc. Jul. 1, 2013); Jaddeh-persianblog, http:/ / jaddeh.persianblog.ir/ post/ 49 (acc. Jul. 1, 2013); Region4.Tehran, http:/ / region4. tehran.ir/ Default.aspx? tabid=480 (acc. Jul. 1, 2013).
حسن موسوی‌زاده