جماران، زورخانه

نویسنده (ها) : میلاد شعبانی

آخرین بروز رسانی : سه شنبه 19 آذر 1398

جماران، زورخانه \ zūr-xāne-ye jamārān\ ، یا زورخانۀ شهید اژدری، از قدیمی‌ترین زورخانه‌های موجود در شمیران، واقع در محلۀ جماران.
این زورخانه در 1348 ش به همت تنی چند از جوانان محلۀ جماران با انگیزۀ ایجاد فضایی ورزشی برای جوانان محله با حداقل امکانات موجود در انتهای خیابان اصلی جماران در باغهای قدیمی محل برپا شد. در آن زمان، مرشد عباس تبارکی و مرشد جعفر توسلی، مرشدی زورخانه را برعهده داشتند. پس از چندی که از آغاز به کار زورخانۀ جماران می‌گذشت، اردشیر زاهدی، از دولتمردان دورۀ پهلوی دوم، که منزلش در نزدیکی این زورخانه قرار داشت، از صدای ضرب و آواز مرشد و ورزشکاران به کلانتری محل شکایت کرد. از آن به بعد، مقرر شد که ورزشکاران تنها صبحها بدون نواختن ضرب و آواز مرشد، ورزش کنند.
زورخانۀ جماران تا 1351 ش همچنان فعال بود، اما پس از آن، ورزشکارانی که به این زورخانه می‌آمدند، پراکنده شدند و برای ورزش به دیگر زورخانه‌های واقع در شمیران رفتند و بدین‌ترتیب، زورخانۀ جماران نیز تعطیل شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در 1357 ش، جوانان محله بر آن شدند تا بار دیگر زورخانه‌ای را در جماران برپا سازند؛ ازهمین‌رو، چند تن که در برپایی زورخانۀ قدیم نیز نقش داشتند، در خیابان یاسر و در زیرزمین خانۀ سابق هوشنگ انصاری، وزیر اسبق اقتصاد و دارایی، که پس از پیروزی انقلاب اسلامی مصادره، و به کمیتۀ انقلاب اسلامی واگذار شده بود، زورخانۀ جماران را برپا کردند. حجت‌الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی نیز ازجمله کسانی بود که به این زورخانه می‌آمد؛ اما پس از چندی، زورخانۀ جماران به‌سبب نگهداری تنی چند از دیپلماتها و کارکنان بازداشت‌شدۀ سفارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام در آنجا، دوباره تعطیل شد.
دیری نپایید که در مرداد 1361 با رایزنیهای صورت‌گرفته قطعه زمینی وقفی به مساحت حدود 244 متر در محل گورستان قدیمی و متروکۀ جماران برای ساخت زورخانه در نظر گرفته شد و با همت عده‌ای از اهالی جماران و ورزش‌دوستان شمیرانی ساخته شد. معماران این ساختمان جعفر جمارانی و عباس گرجی، از باستانی‌کاران پیشکسوت شمیران بودند.
زورخانۀ جماران دارای معماری نوین است. کف زورخانه از سطح خیابان 4 پله پایین‌تر است. پس از ورود به داخل زورخانه، سَردَم قدیم آن که سالها مورد استفاده قرار می‌گرفت، در سمت راست، و سردم جدید آن که در سال 1390 ش ساخته شده است، در روبه‌روی ورودی زورخانه قرار دارد. طاق زورخانه با آیینه‌کاری تزیین شده است. گود زورخانه هشت‌ضلعی، و پوشش کف آن از جنس پلاستیک فشرده است و دیوارۀ آن با نقشهای گل و بته و اشعاری از شیخ احمد جامی شاعر اواخر سدۀ 5 ق و سخنانی از علی بن ابی‌طالب (ع) حجاری شده است.

بر دیوار سمت چپ ورودی زورخانه، حدیثی از حضرت محمد (ص) دربارۀ امام حسین (ع) روی کاشیهایی به رنگ آبی نوشته شده است. از دیگر تزیینات موجود در این محل، گچ‌بری نقش‌برجسته روی دیوار از شهید ناصر منایی در حال کباده‌کشی است. وی از بنیادگذاران زورخانۀ جماران بود که در 1360 ش در جبهه‌های جنگ تحمیلی به شهادت رسید، همچنین اشعاری از مولانا جلال‌الدین بلخی در مدح علی (ع) و گچ‌بری نقش‌برجستۀ دیگری که در آن، صحنه‌ای از نبرد رستم و سهراب به تصویر کشیده شده است، دیوارهای این زورخانه را تزیین کرده‌اند.
عکسهایی از شهدای جنگ تحمیلی و همچنین پهلوانان و قهرمانان ورزشی محله‌های مختلف شمیران و تهران نیز روی دیوارها نصب شده است.
در این زورخانه در مناسبتهای مختلف همچون اعیاد مذهبی، جشنهایی همراه با آیین و سنتهای پهلوانی صورت می‌پذیرد.
در طول سالها فعالیت زورخانۀ جماران، مرشدان مشهوری همچون داوود کشت‌کار، عباس تبارکی، جعفر توسلی، احمد رحیمیان، محمد نایب خلیلی، حسین خوئینیها ملقب به دژبان، داوود عسکری، سید مسلم سیدعبداللٰهی معروف به سیدحاجی، محمد رضایی، علی نادری، محمدرضا براره و محمد گرجی به مرشدی پرداخته‌اند. ازجمله میان‌دارانی که در طول این سالها در گود زورخانۀ جماران فعالیت داشته‌اند، می‌توان به سید سعید رضاییان، حاج اکبر مبارکی، عباس گرجی، سید جواد جوزی، سید ابوالقاسم جوزی، عباس شفیعی، سید احمد میری، سید حسن محمدی‌فر و ناصر نصیری اشاره کرد. ورزشکارانی مشهور همچون مصطفى تاجیک، حاج عباس گرجی، رضا خلج، اسماعیل خلج، کریم اولیایی، و حاج پهلوان نجار، که از نامداران ورزش کشتی و ورزشهای زورخانه‌ای بودند، در این زورخانه ورزش می‌کرده‌اند. زورخانۀ جماران به یاد یکی از شهیدان محله شهید اژدری نام‌گذاری شده است.

مأخذ

عرفانی، ابراهیم (مدیر زورخانۀ جماران)، گفت‌وگو با مؤلف.

میلاد شعبانی