جوادیه

نویسنده (ها) : علی کرم همدانی

آخرین بروز رسانی : چهارشنبه 20 آذر 1398

جوادیه \ javādiy(yy)e\ ، سابقاً روستایی در جنوب شرقی بلوک شمیران بر سر راه تهران ـ دماوند، و امروزه محله‌ای در شمال شرقی تهران واقع در شهرداری منطقۀ 4 تهران.
نام این آبادی منسوب به آقا سید جواد، پسر میرزا زین‌العابدین ظهیرالاسلام، امام‌جمعۀ تهران (امام‌جمعۀ سوم) است (نک‌ : معصوم‌علیشاه، 3/ 644). مادر آقا سید جواد، ضیاء‌السلطنه دختر سوم ناصرالدین شاه بود و آقا سید جواد دختر مظفرالدین شاه قاجار را در نکاح داشت. آقا سید جواد پس از درگذشت پدرش (1321 ق/ 1903 م)، ملقب به ظهیرالاسلام گردید و چندی نایب‌التولیۀ آستان قدس رضوی و مدرسۀ سپهسالار بود و یک‌بار نیز سناتور شد. او در فروردین 1344 در سن 84 سالگی درگذشت و در مقبرۀ جدش، میرزا ابوالقاسم امام‌جمعه (امام‌جمعۀ دوم)، معروف به سرقبرآقا واقع در جنوب تهران (پایین‌تر از چهارراه مولوی) به خاک سپرده شد (بامداد، 1/ 75).
در روزگار قاجاریه آبادی جوادیه از روستاهای آباد و معتبر حوالی تهران به شمار می‌رفت و با این شهر، حدود 5/ 1 فرسنگ فاصله داشت (معصوم‌علیشاه، همانجا). در اوایل دهۀ 1320 ش/ 1940 م اراضی این آبادی را شخصی به نام ارباب مهدی یزدی ــ که در کار تجارت بود و در دوره‌های پانزدهم و شانزدهم، نمایندگیِ ایرانشهر، و در دوره‌های هجدهم و نوزدهم، نمایندگیِ مردم بندرعباس را بر عهده داشت ــ خریداری کرد و از این رو، به جوادیۀ ارباب مهدی معروف شد (معتمدی، 369؛ شجیعی، 293؛ اسامی نمایندگان ... ، 424).
در آن دوره، اراضی جوادیه از شمال به اراضی آبادیهای قنات کوثر و خاک‌سفید و مجیدآباد، از شرق به اراضی آبادی حکیمیه (امامیه)، از جنوب به جادۀ تهران ـ دماوند، و از غرب به اراضی آبادیهای مجیدآباد و مهدی‌آباد محدود بود (ستوده، 1/ 316). از آبادی جوادیه چند راه می‌گذشت که به لواسان، جاجرود و دماوند می‌رسید (همانجا). در دهۀ 1320 ش، جوادیه از لحاظ تقسیمات کشوری، روستایی از توابع بخش شمیران به شمار می‌رفت و دارای حدود 50 تن جمعیت، شامل 4 خانوار یزدی بود که به باغبانی، کشاورزی و دامداری اشتغال داشتند. در باغهای آن میوه‌هایی چون زردآلو، توت، گلابی، گیلاس، آلبالو و انار به عمل می‌آمد و هندوانه، خیار، گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی، شلغم و چغندر ازجملۀ محصولات جالیزی آن بود. آب آن از دو رشته قنات موسوم به قنات پایین، معروف به قنات امام‌جمعه، و قنات بالا تأمین می‌شد. آب قنات امام‌جمعه سبک‌تر و گواراتر از آب قنات بالا بود. هر یک از این دو رشته قنات در سالهای پرباران حدود 3 سنگ آبدهی داشت و آب آنها پس از آبیاری زمینها و باغهای آبادی جوادیه به تهران می‌رسید و در امامیه، در محل بیمارستان کنونی بوعلی (واقع در خیابان دماوند، در حوالی میدان امام حسین امروزی)، آفتابی می‌شده است (نک‌ : اسامی دهات ... ، 1/ 73؛ فرهنگ ... ، 1/ 54؛ ستوده، 1/ 317).
در آخرین سرشماری رسمی از این روستا که در 1335 ش به عمل آمده، آبادی جوادیه دارای 79 تن جمعیت، مشتمل بر 47 مرد و 32 زن بوده است ( گزارش ... ، 2). در میانه‌های دهۀ 1340 ش، با گسترش کالبدی شهر تهران، آبادی جوادیه همچون دیگر آبادیهای پیرامون آن شهر، ضمیمۀ کلان‌شهر تهران شد. در آن سالها زمینهای این آبادی تقسیم و تفکیک شد؛ در بخشهایی از آن، مناطق مسکونی و در بخشهای دیگر آن، کارخانه‌های مختلف احداث گردید (معتمدی، همانجا).
محلۀ جوادیه و بخشهای عمده‌ای از محلۀ تهران‌پارس واقع در شمال شرقی تهران بزرگ، در زمینهای روستای جوادیه برپا شده‌اند. براساس تقسیمات کشوری در 1387 ش، محلۀ جوادیه از غرب و بخشی از جنوب غربی به محلۀ تهران‌پارس، از شرق به محلۀ گلشن (خاک‌سفید) و محلۀ حکیمیه، و از جنوب به بزرگراه تهران ـ دماوند و اراضی پارک جنگلی سرخه‌حصار محدود، و از لحاظ تقسیمات شهری، در منطقۀ 4 شهرداری تهران واقع است (نقشه ... ؛ «جوادیه»، بش‌ ).

مآخذ

اسامی دهات کشور، ادارۀ کل آمار و ثبت احوال وزارت کشور، تهران، 1323 ش؛ اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی از آغاز مشروطیت تا دورۀ 24 قانون‌گذاری و نمایندگان مجلس سنا در هفت دورۀ تقنینیه، تهران، 1356 ش؛ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران، تهران، 1347 ش؛ «جوادیه»، شهرداری منطقۀ 4 تهران (مل‌ )؛ ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، 1371 ش؛ شجیعی، زهرا، نمایندگان مجلس شورای ملی در بیست و یک دورۀ قانون‌گذاری، تهران، 1344 ش؛ فرهنگ جغرافیایی ایـران (آبادیها)، استـان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1328 ش؛ گزارش مشروح حوزۀ سرشماری تهران، وزارت کشور، تهران، 1337 ش؛ معتمدی، محسن، جغرافیای تاریخی تهران، تهران، 1381 ش؛ معصوم‌علیشاه، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، 1345 ش؛ نقشۀ کامل تهران بزرگ، گیتاشناسی، تهران، 1387 ش، شم‌ 47؛ نیز:

Region4, http:/ / region4.tehran.ir/ Default.aspx?tabid= 238.
علی کرم‌همدانی