حکیم، کنیسه

نویسنده (ها) : علی محمد مرادیان منفرد

آخرین بروز رسانی : پنج شنبه 21 آذر 1398

حکیم، کنیسه \ kanīse-ye hakīm\ ، کنیسه‌ای واقع در محلۀ زعفرانیه، خیابان پسیان. وجه تسمیۀ این کنیسه برگرفته از نام واقف آن، خانوادۀ حکیم است. به‌دلیل قرار گرفتن کنیسۀ حکیم در خیابان پسیان، به آن کنیسۀ پسیان نیز می‌گویند.
جای این کنیسه در ابتدا باغی متعلق به خانوادۀ حکیم بود که در اوایل دهۀ 1340 ش با هدف احداث کنیسه، وقف انجمن کلیمیان تهران شد. انجمن کلیمیان تهران طرح احداث کنیسه را در حدود سالهای 1341-1342 ش ارائه کرد، و پس از تصویب آن، سرانجام در اواخر سال 1349 ش، کار احداث بنا را به پایان رساند.
ساختمان این کنیسه به‌صورت بنایی هشت‌ضلعی با گنبد مخروطی‌شکل است. این بنا توسط مهندس منصور ماکابی و امیر شوشانی با تبعیت از الگوی «خیمۀ عهد» در سنت یهودی و الهام از معماری سنتی ایرانی ساخته شده است. کالبد هشت‌ضلعی ساختمان از لحاظ بصری، گردشی دایره‌وار دارد و نیز استقرار گنبد هرمی‌شکل بر فراز بنا در انتقال حس مکان و تداعی خیمۀ عهد در ذهن مؤمنان یهودی موفق عمل کرده است. خیمه در باورها و آموزه‌های یهودی از تقدس ویژه‌ای برخوردار است، و همواره به‌عنوان منزلگاه، پناهگاه و محل اجتماع و عبادت مورد استفاده قرار می‌گرفته است. ساختمان کنیسه در میانۀ عرصه جای دارد. بلندی سقف از نوک گنبد تا کف 14 متر است. این سقف بلند، اشاره به عظمت و شکوه خداوند دارد و القاء کنندۀ حس عروج در حاضران و نمازگزاران است.
گنجایش صحن هشت‌ضلعی کنیسه در حدود 400 تن است. صندلیها به صورت گرد و پلکانی چیده شده‌اند تا حاضران بتوانند جایگاه پیش‌نماز (همال یا محراب) را که در نقطۀ مرکزی صحن قرار دارد، به‌خوبی ببینند. سالن بزرگ یا صحن زیر گنبد به آقایان، و ملحقات شرقی و شمالی به بانوان اختصاص دارد. گنبد کنیسه به شیوه‌ای طراحی شده که پخش صدا بدون استفاده از بلندگو نیز امکان‌پذیر است. پنجره‌های کنیسه مزین به نقاشی روی شیشه (ویترای) است؛ این نقاشیها شامل نمادهایی از اسباط حضرت یعقوب و ده‌فرمان حضرت موسى است که به زیبایی کنیسه می‌افزاید.
زیربنـای کنیـسه حـدود 500 مـ2، شـامل ورودی، کتابخانه و جایگاه زنان و مردان هریک به طور مجزا ست. کنیسۀ حکیم همچنین دارای یک سالن مجزای 90 متری برای پذیرایی و خدمات مربوط به آن است.
مراد اریه، خلیل نهایی و روح‌الله ربیعی از خاخامها و پیش‌نمازان پیشین این کنیسه بوده‌اند. این کنیسه اکنون (1388 ش) خاخامی ندارد و اسرائیل سلیمانی، یوسف شیبانی و دکتر موسى رفوآ پیش‌نمازان این کنیسه‌اند.

مأخذ

رفوآ، مسعود (سرپرست کنیسه)، مصاحبه با مؤلف.

علی‌محمد مرادیان منفرد