خرسنگ، قبرستان گبری

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : پنج شنبه 21 آذر 1398

خرسنگ، قبرستان گبری \ qabrestān-e gabrī-ye xar-sang\ ، گورستانی واقع در دشت لار. این گورستان در موقعیت °51 و ´44 و ´´34 طول شرقی، و °36 و ´´29 عرض شمالی، در ارتفاع 730‘2 متری از سطح دریا، در شمال غربی دشت لار و کاروان‌سرای چشمۀ دوبرار و همچنین در دامنۀ جنوب غرب کوه بن‌ورده، در شرق درۀ پلک، و شمال شرقی کوه خرسنگ، و در حاشیۀ شرقی رودخانۀ لار واقع شده است. گورستان تاریخی خرسنگ (یا پرسنگ) بر سینه‌کش یکی از یالهای کوه بن‌ورده که با شیب ملایم از شمال شرقی به سمت جنوب غربی کشیده شده و ادامۀ آن به سمت دشت و رودخانۀ لار امتداد یافته است، قرار دارد. درازای این گورستان که منطبق بر یال کوه است، حدود 150 متر و پهنای آن به موازات رودخانۀ لار، حدود 120 متر است.

این گورستان یکی از بزرگ‌ترین محوطه‌های باستانی دشت لار است و از سالم‌ترین و دست‌نخورده‌ترین آنها نیز به‌شمار می‌رود. سبب این امر نخست آن است که از آبادیهای مجاور و دسترسی حفاران قاچاق، فاصلۀ زیادی دارد و دیگر آنکه در بیش از نیمی از سال به‌سبب سردسیر بودن و برفگیر بودن منطقه کسی در آنجـا رفت‌وآمد ندارد. در نیمۀ دیگر سال که امکان آمدوشد در منطقه وجود دارد، عشایر کوچ‌رو یا مالکان زمینهای آن ناحیه برای چرای دام یا چیدن و گردآوری علوفه، در محل حضور شبانه‌روزی دارند که این گروه نیز هرگز به آثار این منطقه آسیبی وارد نمی‌آورند.

در سطح و پیرامون گورستان قطعات فراوان و متنوع سفالهای دورانهای مختلف تاریخی از هزارۀ 2 ق‌م تا سفالهای رنگی دوران سلجوقی، ایلخانی و صفویه قابل مشاهده است؛ اما به دلیل عدم حفاری و کاوشهای باستان‌شناختی و نیز رفت‌وآمدهای دائمی انسان و چهارپایان در سطح محوطه، امکان دسترسی به قطعات بزرگ‌تر سفال که قابلیت عکاسی یا طراحی داشته باشند، وجود ندارد. بیشتر قطعات سفالهای پراکنده در سطح محوطه از نوع قرمز، خاکستری، نخودی و قهوه‌ای تیره با خمیرۀ خاک رس و مخلوط شن‌ریز با نقوش هندسی و گیاهی است؛ اما قطعات سفالهای رنگیِ مربوط به سده‌های میانی اسلامی نیز در آنها مشاهده می‌شود. افزون بر سفالهای یادشده، مواد فرهنگی دیگر مانند استخوان، خاکستر، ذغال و بقایای گیاهی و حیوانی نیز در سطح محوطه دیده می‌شود.

از مجموع شواهد فرهنگی مشاهده شده در سطح گورستان و وضعیت عمومی محل چنین برمی‌آید که این محوطه متعلق به دوره‌های پیش از تاریخ و دوره‌های تاریخی است؛ اما در دوره‌های اسلامی نیز با رعایت اصول تدفین اسلامی، اقدام به دفن مردگان در این محل کرده‌اند. افزون بر انجام عملیات خاک‌سپاری، استقرارهای موقت و فصلی به‌ویژه در فصل تابستان، بدون وقفه و در طول تاریخ در این محل صورت می‌گرفته است.

گورستان گبری خرسنگ در مطالعات میدانی سال 1380 ش در محدودۀ دشت لار برای اولین بار شناسایی و مستندسازی شد و پروندۀ ثبتی آن تهیه و ارائه گردید و سرانجام در مهرماه 1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و مشمول قوانین حفاظتی شد.

ناصر پازوکی طرودی