خوردین

نویسنده (ها) : میلاد شعبانی

آخرین بروز رسانی : پنج شنبه 21 آذر 1398

خوردین \ xovardīn\ ، یا خواردین، سابقاً روستایی در جنوب غربی بلوک شمیران.
اراضی این روستا از شمال به اراضی اوین، از جنوب به اراضی پونک، از غرب به اراضی فرحزاد و مرادآباد، و از شرق به اراضی ونک محدود می‌شد (نک‌ : نقشه ... ).
نام روستا در منابع به صورت خوَردین و خُردین ضبط شده است. اهالی این روستا آن را خوردین به ضم «خ» و سکون «و» و «ر» می‌خواندند و در دوایر ثبت نیز به همین نام ضبط می‌گردیده است (نک‌ : معتمدی، 374). این نام مرکب از دو واژۀ «خَوَر» و «دین»/ «دوین» است. جزء اول آن را به معنای زمین پست ــ که در زبان کردی نیز به همین معنا کاربرد دارد ــ دانسته‌اند و جزء دوم آن به نوشتۀ مینورسکی به معنای تپه و برجستگیهای زمین است؛ معنای این دو جزء را بر روی هم «زمینِ با پستی و بلندی» گفته‌اند (نک‌ : همانجا).
خوردین از روستاهای قدیمی شمیران به شمار می‌رفت و در روزگار قاجار، اراضی آن از موقوفات آستان قدس بود. در همان دوران میرزا آقا خان نوری، صدراعظم ناصرالدین شاه، و میرزا یوسف خان مستوفی برای مدتی اراضی آن را در اجاره داشتند. در زمان پهلوی اول، املاک موقوفۀ اطراف تهران را خالصه اعلام کردند و سپس این املاک به نصیرالدوله بَدِر، از رجال سیاسی آن زمان، فروخته شد (ستوده، 1/ 363).
زمینهای کشاورزی خوردین را دو رشته قنات پرآب آبیاری می‌کردند که مظهر یکی از آنها در باغ خوردین، و دیگری نزدیک به دهکده آفتابی می‌شد. در این دو رشته قنات به‌فراوانی ماهی وجود داشت (همو، 1/ 364). افزون بر این دو رشته قنات، در بهار رودخانۀ فصلی اوین که در واقع مرز میان این روستا با ده ونک بود، بخشی از زمینهای کشاورزی آنجا را آبیاری می‌کرد (معتمدی، همانجا؛ کریمان، 1/ 508).
این روستا به هنگام آبادانی دارای 40 هکتار زمینهای گندم‌کاری، 10 هکتار جو، و 40 هکتار باغ و قلمستان بود و غلات، بنشن، یونجه و میوه از دیگر محصولات آن به شمار می‌رفت. شال‌بافی نیز از دیگر راههای درآمدهای مردم خوردین بود.
در اواخر دهۀ 1320 ش، خوردین دارای 85 تن جمعیت بود که بیشتر ارمنی بودند (همانجا؛ فرهنگ ... ، 1/ 82). در سرشماری سال 1335 ش جمعیت روستا به 42 تن کاهش یافت که از این شمار، 31 تن مرد و 11 تن زن گزارش شده‌ است ( گزارش ... ، 3).
در آن سالها بافت جمعیتی خوردین تغییر یافت و در کنار ارمنیان، مسلمانان نیز در آنجا اقامت گزیدند (ستوده، همانجا). یک جادۀ خاکی خوردین را به روستای ونک متصل می‌ساخت ( فرهنگ، همانجا). با رشد کالبدی تهران در دهۀ 1340 ش، زمینهای خوردین تقسیم‌بندی و تفکیک گردید، و از همان سالها ساخت‌وساز در آنجا آغاز شد؛ اما در اوایل دهۀ 1350 ش، شرکتهای ساختمان‌سازی داخلی و خارجی و نیز اشخاص متفرقه (البته تحت شرایط و ضوابط خاص همراه با مجوز) شروع به احداث بناهای گوناگون کردند. در نقشه‌های تهران که در سالهای 1320 و 1330 ش تهیه شده‌اند و نیز در نقشۀ اوایل دهۀ 1340 ش، تمامی این منطقه به‌جز باغ اربابی آنجا، به‌صورت زمین بایر نشان داده شده است. امروزه تمامی این منطقه جزو محدودۀ شهرک غرب به شمار می‌رود.

مآخذ

ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، 1371 ش؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1328 ش؛ کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، تهران، 1356 ش؛ گزارش مشروح حوزۀ سرشماری تهران، وزارت کشور، تهران، 1337 ش؛ معتمدی، محسن، جغرافیای تاریخی تهران، تهران، 1381 ش؛ نقشۀ تهران و اطراف، 1328 ق/ 1910 م، به کوشش عبدالرزاق بغایری، تهران، مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب.

میلاد شعبانی