دختر، قلعه

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : جمعه 22 آذر 1398

دختر، قلعه \ qalʾe-ye doxtar\ ، یا قلعۀ بند، بقایای قلعه‌ای کهن در شمال روستای برگ‌جهان.
این قلعه در موقعیت °51 و ´43 و "29 طول شرقی، و °35 و ´51 و ´´41 عرض شمالی، در ارتفاع 720‘2متری از سطح دریا، و در فاصلۀ 3کیلومتری شمال روستای برگ‌جهان، بر بالای ارتفاعات شمالی روستا واقع شده است.
در شرق قلعۀ دختر یا قلعۀ بند درۀ عمیق اِندار وجود دارد که بخشی از باغها و کشتزارهای اهالی روستای برگ‌جهان در آن واقع است. این دره که آبریز ارتفاعات شمالی روستای برگ‌جهان است، به صورت هلالی این روستا را دربر گرفته است و در پایان به سمت جنوب غربی امتداد می‌یابد و به سد لتیان می‌رسد.
آن دسته از مردم روستا که در داخل درۀ اندار مزرعه دارند، هر روزه از بلندیهای شمالی روستا که دارای راه باریکی است، بالا می‌روند و پس از رسیدن به بالای کوه و گذر از کنار بقایای ویرانه‌های قلعۀ دختر، مسیر سرازیری را طی می‌کنند و به کشتزارهای خود می‌رسند. یالی از این ارتفاعات روستا که قلعۀ دختر بر بالای آن بنا شده بوده است، «بند» نامیده می‌شود. بند در زبان محلی به معنی گردنه است و این یال از کوه را از آن رو که مانعی در مسیر رسیدن به مزارع درۀ اندار به شمار می‌رود، به این نام می‌خوانند. برخی از اهالی نیز قلعۀ دختر را به‌سبب آنکه در فاصله‌ای اندک از این گردنه قرار داشته است، قلعۀ بند می‌نامیده‌اند.
درازای محوطۀ قلعۀ دختر حدود 90 متر و پهنای آن در وسیع‌ترین نقطه حدود 16 متر است. در گرداگرد این محوطه آثار برجای ماندۀ اندکی از حصار پیرامون قلعه که با مصالح سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده بوده، قابل تشخیص است؛ اما از اجزاء و فضاهای داخلی آن اثری برجای نمانده است. به گفتۀ کهن‌سالان روستای برگ‌جهان در گذشته از لاشه‌سنگها و آجرهای قلعۀ دختر برای پوشاندن کف حمام یا مسجد و کوچه، و یا ساختن خانه استفاده می‌شده است.
در سطح محوطه‌ای که به نظر می‌رسد بخشی از محدوۀ قلعۀ دختر باشد، آثار گودالهایی دیده می‌شود که بر اثر حفاریهای غیرمجاز ایجاد شده‌اند. در لابه‌لای خاکهای به دست آمده از حفاری، قطعه سفالهایی از سده‌های میانی اسلامی به‌ویژه دورۀ سلجوقیان قابل تشخیص است که بیشترشان دارای نقشی افزوده و استامپی‌اند.
ظاهراً قلعۀ دخترِ برگ‌جهان از دژهای مورد استفادۀ اسماعیلیان بوده است و پس از پایان یافتن اقتدار آنان، ساکنان روستای برگ‌جهان به هنگام بروز ناامنی و آشوب به آنجا پناه می‌برده‌اند و تا اوایل دورۀ قاجار از آن بهره‌برداری می‌شده است. امروزه آثاری قابل توجه از این قلعه برای مطالعه و پژوهش برجای نمانده است.

ناصر پازوکی طرودی