درس هایی از قرآن - محسن قرائتی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 1060

موضوع: تقوا در قرآن

تاریخ پخش: 74/11/02

بسم الله الرحمن الرحيم

«الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي»

هفدهمين ماه رمضان بعد از انقلاب و در حسينيه عاشقان كربلا در مازندران هستيم و بيننده‌ها بحث را روز اول ماه رمضان تماشا مي‌كنند. موضوع بحث تقوا در قرآن است. در تقوا مسايلي كه هست: 1- معناي تقوي 2- اهميت تقوي 3- نشانه‌هاي تقوي 4- راه پيدا كردن تقوا.

1- معناي تقوا و فايده آن

تقوا و قايه يعني حفاظت، تقوا يعني جنه، منتها جنه‌اي است كه به جنة متصل مي‌شود. جنه يعني سپر يك كسي كه سپر دستش است دستش خسته مي‌شود اما اگر سپر نباشد شمشيرها به صورتش ضربه وارد مي‌كنند حفظ كردن سپر مشكل است اما دست هر كس باشد محفوظ است. كفش سنگين است اما در عوض پا را از تيغ‌ها حفظ مي‌كند.
گاهي حجاب ممكن است سختي داشته باشد مثلاً براي بچه بغل كردن. اصولاً هر كاري ممكن است مشكلاتي هم داشته باشد اما حفاظت ارزش اين سختي‌ها را دارد معناي تقوا اين است، يك حالت روحي كه تصنيفي هم نيست ممكن است آدم بر حسب ظاهر يك مدت خودش را نگه دارد ولي توقيف يك حالت ملكه است يعني كم كم بايد جزو ذات شود.
شما وقتي خانه‌اي مي‌سازيد اين ديوارها شما را محدود مي‌كند اما در عوض محفوظ هم مي‌كند، به قيمت محفوظ كردن ارزش دارد كه آدم خودش را محدود كند.
آيا تقوي يعني وارفتگي يا وارستگي؟ بعضي مي‌گويند فلاني آدم با تقوايي است يعني وارفته است تقوا به معني وارستگي است نه وارفتگي. چند وقت پيش يك گروهي پهلوي من آمدند و همه مي‌گفتند و مي‌خنديدند يك نفر ساكت و بي سر و صدا نشسته بود. من گفتم ايشون كيست؟ گفتند ايشون خودسازي مي‌كند. اين بنده خدا فكر كرده خودسازي يعني از ديگران دور شو، با كسي حرف نزن، يك نفر توي خيابان راه مي‌رفت و به شكمش نگاه مي‌كرد گفتند چرا اينفدر به شكمت نگاه مي‌كني، گفت دكتر گفته مواظب شكمت باش، معنايي كه دكتر گفته مواظب شكمت باش را نفهميده بود. بعضي‌ها خيال مي‌كنند دختر با تقوا يعني دختر عبوس و بداخلاق، منزوي، معني تقوا اين نيست كه آدم اجتماعي نباشد.

2- ملازمات تقوا

تقوا يعني مقاومت تقوي همراه با قيام است. خلاصه معناي تقوا اين‌ است كه انسان قاومت هم داشته باشد (وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ) (آل‌عمران /186).
قرآن تقوا وصبر را در نار هم گذاشته است، آدم‌هايي هستند كه انگشتر دارند غسل جمعه مي‌كنند گريه مي‌كنند اما هيچ تحملي ندارند تا يك چيز بشود داد مي‌زنند. پس صبر و تقوا با هم است.
آيه بعد تقوا يعني كار خوب انجام دادن. بعضي‌ها تقوا دارند نه به ديگران كمك مي‌كنند نه وام مي‌دهند معناي تقوا اين نيست كه فقط به ياد خدا باشي بايد يك سري كارهاي ديگر هم انجام دهيم.
تقوا در كنار احسان آمده است. (وَ إِنْ تُحْسِنُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبيراً) (نساء /128). تقوا و احسان كردن در كنار يكديگر است.
تقوا و اصلاح، اگر اهل تقوا هستي بايد اهل اصلاح هم باشي، نساء 129، بيا بيرون دو نفر را با هم آشتي بده. تقوا يعني مفاسد را اصلاح كن، (وَ إِنْ تُصْلِحُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحيماً) (نساء /129).
در اين چند دقيقه گفتم تقوا بايد با پشتكار باشد تقوا بايد با كارهاي خير همراه باشد. تقوا بايد با اصلاح همراه باشد. پس تقوا به معناي گوشه‌گيري نيست.

3- اهميت تقوا

اهميت تقوا: آدم با تقوا آزاد است و حدث داريم آدم با تقوا آزاد است. چرا؟ چون آدم با تقوا چشم به دست كسي ندارد. راحت حرفش را به همه كس مي‌زند. من اگر از تلويزيون پول بگيرم شبي كه خورشيد مي‌گيرد نمي‌توانم زنگ بزنم الو صدا وسيما، من امشب بيايم نماز آيات را براي مردم بگويم، مي‌گويند: باز مي‌خواد بيايد ده دقيقه خودش را نشان دهد 2 و 3 تومان بگيرد.
وقتي من صحبت كردم و پول نگرفتم زبانم باز است يعني زگ مي‌زنم و مي‌گويم آقا اين را پخش نكنيد اين را پخش بكنيد.
تقوا هدف انبيا است. انبيا كه آمدند تا مردم با تقوا شوند. (أَ وَ عَجِبْتُمْ أَنْ جاءَكُمْ ذِكْرٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَلى‌ رَجُلٍ مِنْكُمْ لِيُنْذِرَكُمْ وَ لِتَتَّقُوا وَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ) (اعراف /63). پيغمبر براي تقوا آمدند. هدف انبياء اين است كه مردم اهل تقوا شوند. اين آثار تقوا.

4- ويژگي‌هاي خادمان مسجد

متولي مسجدالحرام چه كسي باشد؟ خادم الحرمين يك نفر باشد يا گروه باشد. وقتي چند نفر باشد آن گروه چه كسي باشد. قرآن در سوره انفال مي‌فرمايد، (إِنْ أَوْلِياؤُهُ إِلاَّ الْمُتَّقُونَ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ) (انفال /34) قرآن مي‌گويد سرپرت مسجدالحرام براي گروهي باشد اهل تقوا يعني آدم‌هاي بدسابقه حق ندارند سرپرست ماجد باشند كه براي اسلام شاخ و شانه بكشند. هيئت امنا بايد آدم‌هايي باشند كه براي اسلام شاخ و شانه نكشند. هيئت امنا بايد از همه اقشار در آن باشد تاجر باشد معلم باشد خانم باشد دانشجو باشد بچه دبيرستاني باشد ايكه چون مرحوم پدرم آنجا را ساخته بابا مسجد كه ارث پدر نيست گاهي وقت‌ها ممكن است آقازاده را مردم قبول نداشته باشند، بايد چه كنيم؟ بايد ببينيم مصلحت چيست؟ چه كسي پيش نماز باشد. جمعيت بيشتر مي‌شود؟ چه برنامه‌هايي مسجد را زنده مي‌كند، چه برنامه‌هايي مسجد را خواب مي‌كند؟ حيات مسجد به مسجدي هاست. اجازه بدهيد كه مسجد كانون رشد مسجدي‌ها باشد.
خلاصه قرآن روي مسجد عنايت دارد. خادم مسجد چه كساني بودند؟ 1- زكريا 2- ابراهيم 3- ابراهيم و اسماعيل مسجد خيلي كرامت دارد غبارروبي مسجد مهم است مادر مريم نذر كرد كه خدايا بچه‌اي كه متولد شد خادم مسجد شود، (إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما في‌ بَطْني‌ مُحَرَّراً) (آل‌عمران /35).
تقوا چيست؟ هدف انبيا تقوا است، سرپرست مسجدالحرام را بايد افراد با تقوا داشته باشند. اصلاً از آدم بي تقوا كار قبول نمي‌شود (إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقينَ) (مائده /27) خمس نمي‌دهد. زكات نمي‌دهد، اما افطاري مي‌دهد. اين افطاري قبول نيست. نماز نمي‌خواند اما شاگرد اول دانشگاه شده است.
مي‌گويند يك كسي را مي‌گفتند خيلي آدم خوبي است. امام صادق(ع) او را ديد كه به مغازه بقالي رفت و دو تا انار دزديد. رفت مغازه نانوايي و دو نان هم برداشت و پول نداد و رفت، و همينطور كه مي‌رفت انار و نان را داد به يك فقير. امام صادق ديد و به او گفت: تو چه كار كردي؟ مرد گفت مؤمن بايد زرنگ باشد. دو تا انار دزديدم دو تا گناه كردم. دو تا نان دزديدم دو تا گناه. روي هم چهار تا گناه شد، قرآن مي‌گويد: كمك به فقير ضرب در ده مي‌شود يعني چهل تا ثواب كردم و چهار تا گناه از آن كم مي‌شود. مي‌شود 36 تا ثواب. امام فرمود: بله درست است كه اگر كسي كار خوب بكند ضرب در ده مي‌شود اما فقط عمل با تقوا، اگر تقوا نباشد كار قبول نيست.
گاهي وقت‌ها يك حوض كوچك چون تميز است آدم دوست دارد اما يك استخر چون لجن است با اينكه آب آن زياد است اما استفاده نمي‌كنيم خلاصه مهم نيست كه آب حوض چقدر است گاهي آب كم خوردني است اما گاهي آب يك استخر بزرگ خوردني نيست.
افرادي هستند خيلي جان مي‌كنند، اما روز قيامت چيزي دستشان را نمي‌گيرد، مثل كسي كه جيبش سوارخ است و لذا يكي ازدعاها مي‌گويد «اللَّهُمَّ وَ سَدِّدْنِي مَا يُرْضِيكَ عَنِّي» (بحارالأنوار/ ج‌86/ ص‌315) يعني خدايا من را سدسازي كن. آيه بعد مي‌گويد: تمام اين‌هايي كه با هم رفيق هستند با هم قهر مي‌كنند. همه دوستي‌ها يك بار مصرف است. فقط متقين مي‌مانند (الْأَخِلاَّءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلاَّ الْمُتَّقينَ) (زخرف /67)، همه دوستي‌ها در روز قيامت تبديل به دشمني مي‌شود مگر افراد با تقوا، چون يك چيزي را آدم به خاطر شكلش دوست دارد تا مريض شد و شكلش برگشت خلاص، لذا حديث داريم كه اگر مي‌خواهيد ازدواج كنيد دختري را به خاطر شكلش قبول نكنيد چون شكل دختر با يك زايمان يا با يك مريضي برمي‌گردد. به خاطر جهيزيه‌اش ازدواج نكنيد چون مد جهيزيه عوض مي‌شود به كمال نگاه كنيد. پسر نوح بي دين بود. هرچه پدرش گفت، گوش نداد و گفت من مي‌روم به قله كوه، و نجات پيدا مي‌كنم.
كسي كه به غير خدا تكيه كند به زمين مي‌افتد. شاه به بيشتر از نود كشور تكيه كرد و يك كشور هم حامي امام نبود امام بدون حامي كشورها پيروز شد اما شاه با حمايت نود كشور سقوط كرد. «دُونِ اللَّه» تار عنكبوت است.
تمام دوستي‌ها تبديل دشمني مي‌شود به غير از دوستي كه براي خداباشد. امام وارد ايران شد پنج ميليون استقبال كننده از دنيا رفت ده ميليون تشييع جنازه. اين علاقه به امام علاقه خدايي است. اگر دوستي براي خداباشد از بين نمي‌رود.

5- تقوا بهترين توشه

و بالاخره بهترين زاد و توشه تقوا است، (وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى‌ وَ اتَّقُونِ يا أُولِي الْأَلْبابِ‌) (بقره /197) بهترين توشه تقوا است. افرادي مال زياد دارند. بعضي كتاب زياد دارند افرادي علم زياد دارند بهترين توشه تقوااست. در سوره حجرات داريم (إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ) (حجرات /13)، گرامي‌ترين شما نزد خدا كسي است كه تقوا داشته باشد. و كرامت هم خيلي مهم است خدا كريم است كريم صفت خداست قرآن كريم است رسول كريم است كريم لقب فرشتگان است كرامت يعني بزرگواري «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ».

6- ابعاد تقوا

ابعاد تقوا، تقوا در مسايل مالي. قرآن مي‌فرمايد: (وَ لْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَ لا يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئاً) (بقره /282) مال مردم را بدهيد لقمه حرام خيلي مهم است برادرها و خواهرها ماه رمضان با لقمه حرام افطار نكنيد. امام حسين روز عاشورا چند بار موعظه كرد گوش ندادند. فرمود لقمه حرام در شكمتان است. شكمتان از لقمه حرام پر شده، ربا حرام است، ربا زنا با مادر است.
پس تقوا در مسايل مالي، تقوا در مسايل خانوادگي، تقوا در مسيال سياسي، انتخابات پيش مي‌آيد. اگر كسي به فردي كه نمره‌اش مثلاً شانزده است اما چون هم محلي و دوستش است رأي بدهد حديث داريم: به خدا و رسول خدا و همه مؤمنين خيانت كرده است.
تقوا در مسايل خانوادگي، مي‌گفت وارد خانه امام صادق شدم رنگ امام پريده بود. گفتم آقا ناراحت هستي؟ گفت: بله خيلي ناراحت هستم، براي اينكه به زن‌ها گفته بودم كسي نرود پشت بام، امام ديدم كه خانم بچه را بغل كرده و از نردبان بالا مي‌رود، تا من وارد خانه شدم زن ترسيد و بچه از دستش افتاد و مرد. امام فرمود از مرگ بچه‌ام ناراحت نيستم، از اين ناراحت هستم كه چرا خانم خودم را ترساندم.
خدايا هر چه به عمر ما اضافه مي‌كني به ايمان و علم و عقل و تقواي ما بيفزا.
وقت بي تقوايي خودت دست ما را بگير و ما را حفظ كن.

«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»

نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 1060

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست