(وَ لَا أَفْتَقِرَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُسْعِی) الصحیفةالسجادیة(ع)ص98
السلام علیك یا بقیة الله یا مهدی(عجل الله تعالی فرجك)
بحث ما درباره تفسیر دعای مكارم الاخلاق و سر سفره امام سجاد علیه السلام هستیم و خدای را شكر بر این نعمت ,سفره‌های دیگر انسان را خواب و منحرف و سفره دین انسان را بیدار می‌كند. تا رسیدیم به این جمله كه امام سجاد علیه السلام می‌فرماید: (وَ لَا أَفْتَقِرَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُسْعِی) الصحیفةالسجادیة(ع)ص98:(خدایا)و من فقیر نشوم كه وسعت آن به نزد توست «فقر» و «فقیر»می گویند: ستون فقرات، كسی كه از نظر مالی می‌شكند. فقر بد چیزی است.
حدیث: پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: خدایا من به تو پناه می‌برم از كفروفقر.
 مردی سؤال كرد:(یا رسول الله كفر و فقر)مثل و همپای یكدیگرند؟
حضرت فرمود: بله
علی علیه السلام فرمود:(الْفَقْرُ الْمَوْتُ الْأَكْبَر)وسائل‏الشیعةج12ص39
فقر مردن بزرگی است.
البته این برای انسانهای عادی است و ممكن است باشند انسانهاكه فقر آنها را تكان ندهد.
*سیمای فقر:
-(الْمَوْتُ الْأَكْبَر) مرگ بزرگ است.
ـ مذلة للنفس غررالحكم ص365: انسان را ذلیل می‌كند.
ـ عقل انسان را پریشان می‌كند.
ـ غمها را به سوی انسان جلب ومی كشاند.
ـباورهای انسان را متزلزل می‌كند.
ـ دینش باریك و نازك می‌شود.
ـ و قلة الحیا فی وجهه: حیائش كم می‌شود.
اینها برای انسانهای عادی است ولی ممكن است عده‌ای هم آسیب ندیده یا كم ببینند.
مثال: گوگرد و كبریت، پتو و پنبه و چوب و. . . را می‌سوزاند ممكن است چیزی هم باشد كه جنسش نسوز باشد.
نگویید فلانی فقیر ومقاوم است بله او نسوز است و این استثنایی است.
خدایا: به آبروی محمد و آل محمد همه فقرا را از فقر نجات بده.
-عوامل و ریشه‌های فقر:
بحث امروز خلاصه یك كتاب و اگر شما صد كتاب هم مطالعه كنی بیش از این برداشت نمی‌كنی.
1-تن پروری و تنبلی
حال كار كردن ندارد و بی حال است و این خیلی بد است.
امام علیه السلام می‌فرماید: (اللهم أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْكَسَلِ وَالْفَشَلِ)بحارالأنوارج92ص184
خدایا به تو از كسالت و شلی پناه می‌برم.
وقتی می‌بیند میزواستخدام نیست گریه می‌كند. ملت از 60 میلیون میلیون كارمندند و بقیه چه كار می‌كنند مگرلیسانس گرفتی حتماً باید كار اداری كنی، بعد از لیسانس كار؟ بسم الله: بله فكر غلطی است كه با لیسانس نباید كار كرد وفوق دیپلم و دیپلم داریم بی كار، بی كار است یا بی عار. اگر بی عار است خودش باید برای خود غصه بخورد. كارهست نه به معنای میز و درس به معنای دانشگاه تابستان آموزش و پرورش تعطیل است ما هم، مگر انسان با 100 كتاب دانشمندمی شود و 200 كتاب و مگر در این دنیا با این كتابها می‌شود ادعای باسوادی كرد؟ باید جدی باشیم.
قرآن می‌فرماید:(فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُو)جمعه(10)پس زمانی كه نماز جمعه تمام شد در زمین پخش شده و دنبال كار برویداگر روستا مسجد ندارد خود مسجد بسازید، دولت كمك كند، قدیم هم دولت مسجد می‌ساخت. اگر دولت محترم وجهاد سازندگی كه سالگرد آن است، آب و برق و جاده و مدرسه و خدماتی، حفاظت از مراتع و جنگلها و آبها دارد. اگرنبود ما باید بی تفاوت باشیم؟ قرآن می‌فرماید:(فَامْشُوا فی‏ مَناكِبِها)الملك(15) از گردنه كوهها برای روزی بدست آوردن بالا بروید. نمی دانم این را گفته‌ام یا نه چون من روزی سه و چهار و یا پنج سخنرانی دارم نمی‌دانم بعضی از مسائل را گفته‌ام یا نه دو بار بشنوید.
فردی آمدبه نزدحضرت گفت من پول ندارم، فرمودكاركن، گفت سرمایه ندارم، فرمود: چیزی از خانه بفروش، گفت چیزی من ندارم، فرمود هر چه هست، با عصبانیت رفت یك مقدار فرش پاره آورد كه سرمایه من این است، حضرت فرمود: این را چه كسی می‌خرد؟ یكی یك درهم و دیگری حاضر شد به دو درهم بخرد، دو درهم را حضرت داد تبرخریدند. فرمود: دسته تبرچه كسی در منزل دارد؟ یكی داشت و آورد، حضرت دسته را در تبر جاسازی كرد و به او داده فرمود: برو بیابان هیزم جمع كرده بفروش ولی گدایی نكن.
نكته‌های این روایت:
الف: مشكلات را به پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بگویی.
ب: مشاركت مردمی داشته باشید در رفع مشكلات.
ج: ابزار تولید در اختیار آنها كه می‌توانند قرار دهید.
با یك دستگاه قالی و چرخ خیاطی وماشین حساب و كامپیوتر وسیله كاركردن را فراهم كنید.
حدیث: شخصی به نزد امام علیه السلام آمد و تقاضای كمك كرد حضرت فرمود سر خود را تكان بده، چنین كرد، حضرت فرمود: سر تو سالم است برو با سر كار كن ولی گدایی نكن
2-كفران نعمت
حدیث:(النعم یسلبه الكفران) غررالحكم ص323: اگر بر نعمتها تشكر نكنیم از دست خواهیم داد.
در سوره فجر می‌فرماید:(رَبِّی أَكْرَمَنِ)فجر(15)خداوند به من اكرام كرد. بارندگی خوب شد و چه درآمدی.
(رَبِّی أَهانَنِ)فجر(16) خداوند به من اهانت كرد-امسال بد شد و خشكسالی. می فرماید(كَلاَّ بَلْ لا تُكْرِمُونَ الْیَتیمَ)فجر(17)اینچنین نیست(كه تو تحلیل می‌كنی)بلكه دادیم تو به یتیم كمك نكردی(دوباره از او گرفتیم).
سال گذشته كه خشكسالی نبود كدام كشاورز زكات داد؟ (وَ لا تَحَاضُّونَ عَلى‏ طَعامِ الْمِسْكینِ)فجر(18) با طعام بهره مند نكردید.
چطور برای انتخابات و شورا و. . . همه جمع می‌شوید چطور بیست سال است از انقلاب می‌گذردیك ستادی برای زكات درست نشد؟ زكات ازدین نیست و32آیه ندارد؟ خمس ندادی چك برگشت ورشكست شدی.
دروغ نیست قرآن می‌فرماید:(فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ)نحل(112) كفران نعمت باعث شد خداوند تنگناها بوجود آورد.
حدیث:(مَا تَلِفَ مَالٌ فِی بَرٍّ وَ لَا بَحْرٍ إِلَّا بِمَنْعِ الزَّكَاةِ) بحارالأنوارج93ص 20
تلف نمی‌شود مالی در خشكی و نه در دریا مگر به ترك و نپرداختن زكات.
در بعضی از موارد زكات شامل خمس هم می‌شود، اگر مال آتش گرفت آقا خمس و زكات نداده, یك میلیون داده دویست تومان آنرا می‌دادیم. امروز داده فردا هم می‌گیرد.
3-تنگ گرفتن بر زن و بچه
حدیث: كسانی كه دارند ولی بر زن وبچه تنگ می‌گیرند اینها هم گرفتار فقر می‌شوند.
4-اظهار فقر
حدیث اظهار نداری فقر به دنبال دارد كافی ج /70
همیشه از نداری و فقر دم می‌زند و هیچ موقع حمد و ستایشی بر آنچه دارد نمی‌كند.
5-درخواست بدون نیاز واقعی
حدیث: كسی كه باز كند در از مسئلت را به روی خودش خداوند دری از فقر برویش باز می‌كند.
عروس را با یك ماشین ببرید و بوق نزنید. اگر ما بردیم باطل است.
زنگ می‌زند به پسر عمو و خاله و التماس برای چی(اگر كسی دارد بوق بزند)تو كه نداری چرا دست و پا می‌زنی به عروس خانم بگو ما شما را بدون بوق می‌خواهیم ببریم. آمده گفت ما تعزیه داشتیم برای شمر اسب نداشتیم او را سوار دوچرخه كردیم تعزیه باطل است؟ پس بعضی وقتها فقر خیالی است نه واقعی. وام می‌گیرد برای اینكه جهازیه‌اش مثل دختر عمویش باشد. اصلاً این خل است كه حاضر است گردن كج كند(خنده حضار)برای گدایی برای جهازیه اگر داری تهیه كن ولی اگر نداری عزت به نوع جهیزیه نیست.
بعد هم مبل و كمد با اجاره كردن یك خانه كوچك كمد را با طناب از پشت بام می‌برد.
بسیاری كه فكر می‌كنند فقیر هستند خیالی است عزت را در این چیزها می‌بیند. باید حر و آزاد باشیم.
داستان: درزمان رضاشاه كه عمامه هارابرمی داشت. خانم یك آقایی دوست داشت كه شوهرش عمامه نداشته باشدروزی این آقا به حمام رفت و زن یك دست لباس و كت و شلوار را در پارچه گذاشته و درب حمام به حمامی گفت این لباسهای آقاست لباسی تمیز را جا گذاشته و لباسهای كثیف را دنبال خود آورده حمامی هم آن را جابجا كرد آقا كه رفت لباس بپوشد دید لباسهای خودش نیست از حمامی پرسید گفت اشتباه شده, گفت نه خانم شما آورده و چنین گفته آقافهمیده كه خانم می‌خواهد او را در مقابل عمل انجام شده قرار دهد لذا بدون آنكه لباسها را بپوشد با لنگ تنها به كوچه آمدو به منزل رفت و بعد هم اختلاف شد و زن را طلاق داد، تحكم كه نمی‌شود، رضا شاه گفته من ازآخوند بدم می‌آید تو هم رفتی در خط او. البته جاهایی روی عمامه حساسیت است زمان رضا شاه هم عمامه را برمی داشتند هم چادر را یكی خیلی روی عمامه حساسیت نشان می‌داد گفتند عمامه مستحب و حجاب واجب است شما اگر هم می‌خواهی بر روی واجب حساسیت داشته باش. گفت اگر عمامه باشد حجاب هم هست. درست است ولی اگر این مستحب باشد آن واجب هم هست.
6-نان خوردن از طریق امامان علیهم السلام
حدیث(إِیَّاكَ أَنْ تَسْتَأْكِلَ بِنَا فَیَزِیدَكَ اللَّهُ فَقْرا)

بحارالأنوارج2ص162بپرهیزید كه از طریق ما نان بخورید كه فقرتان زیاد می‌شود.
بعضی مرتب می‌گویند من اولاد پیامبر هستم چرا آن حضرت را یدك می‌كشیم، بله سادات محترم هستند ولی نباید ازاین طریق نان بخورند.
7-علم را وسیله ارتزاق و روزی قرار دادن
حدیث: «من استأكل بعلمه افتقر»: هر كس با علمش نان بخورد فقیر می‌شود.
درس دادند و منبرر برو دادند یا ندادند، اما اگر بگوید من كمتر از این منبر نمی‌روم، این حرام نیست ولی فقر می‌آورد.
استاد دانشگاه را پولی دولت می‌دهد و منبر را مردم مقداری می‌دهند. حساب مالی باز نكنیم، به خصوص برای مسائل معنوی. نمی دانم بگویم یا نه؟
یك روز آقایی رفت سخنرانی روز ماه رمضان یك روز مریض شد و نماز صبح نرفت آخر ماه رمضان تومان به او دادند و نوشته بودند معلوم است اشتباه هم نكرده‌اند ,علت را پرسید گفتند یك روز نماز صبح نیامدی، این خیلی بداست، دست استاد و معلم و عالم را باید بوسید.
ما سه پدر داریم:
1-پدری كه به ما یاد می‌دهد.
2-پدری كه باعث تولد ماست.
3-پدر زن هم پدر است. حدیث داریم:
حدیث: (أَنَا وَ عَلِیٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّة) بحارالأنوارج16ص95 من و علی پدر شما هستیم.
پدر علمی و معنوی هم داریم در مقابل پدر مادی. انسان هر چه می‌تواند به استاد و عالم خود كمك كند اما آنها هم نباید طی كنند.
8-درس خواندن برای خودنمایی
حدیث:(مَنْ تَعَلَّمَ الْعِلْمَ رِیَاءً وَ سُمْعَةً یُرِیدُ بِهِ الدُّنْیَا نَزَعَ اللَّهُ بَرَكَتَهُ وَ ضَیَّقَ عَلَیْهِ مَعِیشَتَه) بحارالأنوارج74ص101 كسی كه علم بیاموزد برای خود نمایی و رسیدن به دنیا خداوند بركت از او برگرفته و روزی‌اش تنگ كند.
حیف است كه انسان علم و پیامبر و امام صادق علیهماالسلام را برای دنیا خرج كند.
9-خوابیدن بین الطلوعین
ممكن است ایرانی‌ها ناراحت شوند ولی كسی باید این حرفها را بزند. روزی را كم می‌كند بین الطلوعین خوابیدن. بهتراست انسا ن شب زود تربخوابد تا بتواند از هوای بین الطلوعین استفاده كند و همچنین است خوابیدن زمان مغرب.
10-گناه كردن
حدیث: (إِیَّاكَ وَ الذُّنُوبَ وَ إِنَّهُ لَیُحْبَسُ عَنْهُ الرِّزْقُ وَ مَا هُوَ إِلَّا بِذُنُوبِهِ) وسائل‏الشیعةج15ص305
بپرهیزید از گناهان كه روزی را حبس كرده كه این بجز برای گناه نیست.
سؤال: پس چرا خیلی از كفار و كمونیستها بیش از ما گناه كرده و روزیشان زیادتر است؟
جواب: خداوند سنتها و قوانینی دارد.
الف: به خاطر ایمان و تقوا باران و بركت نازل می‌فرماید كه: (وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَكات)اعراف(96) ب: گناه می‌كند باز هم می‌دهد,برای عذاب بیشتر، دكتر دو رقم دستور خوردن می‌دهد: به یكی می‌گوید بخورد: برای اینكه الحمدلله وضع او خوب است و خوردن مانعی نداردو دیگر اینكه می‌گوید بخورد: برای اینكه از زنده ماندن او مأیوس است هر چه می‌خواهد بخورد. یک دفعه می‌گوید درب را ببندید مثل مرحوم حاج كافی(ره) می‌گوید درب حسینیه را ببندید یعنی جا نیست و یك وقت می‌گوییم درب را ببندید یعنی این چند نفر كه هستند بیرون نروند و فرار نكنند.
پس خداوند هم گاهی به خاطر تقوا و گاهی برای اینكه كار از كار گذشته، می گوید هر كاری می‌خواهد بكند امتحانات ثلث سوم یقه او را خواهیم گرفت. خوش باشددر پادگان سه رقم سرباز را زیر فشار قرار می‌دهندیكی اذیت كرده او را كلاغ پر می‌دهند و پامرغی یكی برای اینكه می‌خواهد او را رشد بدهند.
یكی برای گ رفتن مرخصی برای عروسی مثلاً خواهرش می گویند اگر می‌خواهی بروی الان باید كار بیشتری انجام بدهی. پس مهلت دادن خداوند برای پر شدن پیمانه است:
(وَ جَعَلْنا لِمَهْلِكِهِمْ مَوْعِداً)كهف(59) برای هلاكت آنها وعده‌ای است.
گاهی هم زود حالگیری می‌فرماید:(وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَیْدیكُمْ)شوری(30)
ما اگر مصیبتی به شما رسید پس از آنچه كه به دست كسب كرده‌اید می‌باشد.
والسلام علیكم و رحمة الله و برکاته