درس هایی از قرآن - محسن قرائتی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 1971

موضوع: عبادت، فلسفه عبادت

تاريخ پخش: 75/08/24

بسم الله الرحمن الرحيم

1- نماز پاسخ به احساسات

دلايل عبادت 1- پاسخ به احساسات آدم. وقتي بزرگي را مي‌بيند فکر مي‌کند که بايد در مقابلش عظمت پيدا کند من در مسجد مدينه نشسته بودم جواني به من رسيد و گفت من 7 سال اسير بودم تا گفت 7 سال اسير بودم يک خرده از درون احساس کوچکي کردم، گفت کل قرآن را حفظم هي کوچک شدم نهج البلاغه را هم حفظم کوچکتر شدم گفت من بعد از افطار شروع مي‌کنم از اول قرآن را مي‌خوانم تا سحر همه قرآن را مي‌خوانم و ماه رمضان توفيق پيدا کرده‌ام که 30 بار قرآن را بخوانم کوچکتر شدم گفت من مثل بلبل سخنراني انگليسي مي‌کنم راست هم مي‌گفت گفت من سخنراني عربي را هم خوب مي‌توانم بکنم کوچک شدم آنقدر گفت من ناخود آگاه ديدم سرم تا نزديک زمين آمده يعني هر چه او بزرگي‌اش را مي‌گفت من کوچک مي‌شدم انسان اگر عظمت خدا را ببيند هي کوچک مي‌شود يعني اگر ما با دوچرخه آمديم پهلوي علامه طباطبايي و به او تنه زديم و حاليمان نشد چون نمي‌دانيم کيه.
شاه طاغوتي از مرحوم آيت‌الله بروجردي درخواست کرد که علامه به آمريکا برود و کرسي تدريس بگذارد و لو سالي چند روز ايشان قبول نکرد. اگر انسان بزرگي طرف را بفهمد از درون احساس تواضع مي‌کند نماز پاسخ به اين احساسات است آنهايي که نماز نمي‌خوانند غافلند مثل بچه‌اي که نمي‌فهمد و پايش را روي سکه مي‌گذارد اما اگر گفتند لاي خاکها سکه بود يک مرتبه ابروها به بالا مي‌رود راه سکه! ! اينکه ابرو بالا مي‌برد چون مي‌داند سکه چيه بچه نمي‌داند سکه چيه پا روي آن مي‌گذارد.
از صفحه آسمان فيلمبرداري کردند در آخرين عکس ستاره‌اي را ديدند که در عکس قبل نبوده تحليلي که به مغز آقايان رسيد. اين است که از زماني که خدا اين کره و ستاره را آفريده تا تاريخ فيلمبرداري قبل هنوز سرعت نور با اينکه در عرض چند ثانيه از خورشيد به زمين مي‌رسد از زمان آفرينش اين ستاره تا زمان فيلمبرداري اول هنوز نور به دستگاه نرسيده! ! يا الله اين ستاره کجاست؟ شما وقتي رفتي بانک مرکزي و پول هايش را ديدي وقتي پرسيدند جنابعالي چقدر پول داري مي‌گويي آقا هيچي آدم وقتي عظمتي را يافت از درون خود خواسته يا نخواسته از درون کرنش مي‌کند. کساني که اهل عبادت نيستند يک احساس ندارند مثل آدمي که شامه ندارد.

2- نماز پاسخ به استمداد و نياز

2- پاسخ به استمداد و نياز. آدم نياز دارد بخاطر اينکه من در مقابل ميليونها حادثه قرار گرفته‌ام هر لحظه يکي از اين سلول‌هاي من جابجا بشود حافظه‌ام يادم مي‌رود. آيت الله لواساني از علماي تهران بود از هم دوره‌هاي امام(ع) رفت در خانه يک کسي را زد پسر 13 ساله‌اي آمد آيت الله لواساني گفت آقايتان هستند گفت نه خير. بعد پسره گفت آقا اگر آقايم آمد بگويم جنابعالي کي هستي؟ آيت الله لواساني گفت يادم رفت من کيم؟ خدا حافظه را آنجا گرفت. يک پشه مي‌آيد بيني من را مي‌گزد باد مي‌کند خودم ديگر با دماغ کلفت پشت دوربين نمي‌روم درسهايي از قرآن 17 ساله آقاي قرائتي تعطيل شد چي شد؟ پشه گزيد پس من بنده يک پشه هستم. انسان اگر بفهمد چيزي نيست گردن کلفتي نمي‌کند. نماز يعني اينکه آدم بگويد خدايا من کوچکم کمکم کن.

3- عبادت شكر در برابر نعمت خداست

3- پاسخ به تشکر. آقا به سگ نان مي‌دهي يک دم تکان مي‌دهد مگر مي‌شود انسان نعمت خدا را بخورد و سري تکان ندهد يک بچه در قنداق به او بيسکويت مي‌دهي لبخند مي‌زند به درخت آب مي‌دهي چوب و ميوه مي‌دهد سايه مي‌دهد انسان اين همه نعمت را بگيرد هيچي به هيچي؟ !

4- عبادت پاسخي است به عشق و انس انسان

4- پاسخ به عشق و انس. انسان وجودي است عاشق و مأنوس گاهي انسان مي‌بيند عروس و دامادهايي که تازه بچه دار مي‌شوند نوزاد گريه مي‌کند اين مي‌گويد چيه تشنه است گرسنه است شايد سيخي ميخي در قنداقش است قنداق را باز مي‌کنند به او آب مي‌دهند اما مي‌بينند باز هم جيغ مي‌زند تا او را بغل مي‌کنند ساکت مي‌شود اين بچه مي‌خواهد بگويد نه قنداقم مسأله‌اي دارد نه معده‌ام وحشتم گرفته مي‌خواهم به سينه بچسبم. انسان از تنهايي وحشت مي‌کند انسان مي‌خواهد با يک کسي مأنوس بشود در دعاي جوشن هست که بهترين مونس تو هستي. پيغمبر(ص) خطبه نماز جمعه مي‌خواند يک مرتبه طبلي آوردند جنس تعاوني (وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً) (جمعه /11) تا تجارت و لهوي ديدند، دويدند رفتند و تو را ترک کردند ايستاده. آنوقت در تفسير نوشته‌اند که 12 نفر نشستند بقيه همه رفتند استکان نعلبکي بخرند، پياز بخرند يعني مردم حتي پيغمبر(ص) را رها مي‌کنند.
ما داريم بعضي زنها براي اينکه راحت بشوند بسيار کار غلطي مي‌کنند حاضرند بچه‌شان را سر راه بگذارند و بروند يک زندگي ديگر تشکيل بدهند گاهي انسان خودش را مي‌کشد مي‌خواهد راحت بشود. البته خيال مي‌کند تازه اول جهنمي‌اش است. انسان موجودي است بي نهايت طلب اگر بگويند آقا تهران براي تو کافيست مي‌گويد اگر مي‌شود اصفهان را هم اضافه کنيد انسان هيچ وقت نمي‌گويد براي من بس است. دليلش هم تجاري که وضع ماليشان خيلي خوب است مثل آب دريا هر چه بيشتر مي‌خوري تشنه‌تر مي‌شوي حديث داريم دنيا مثل آب درياست هر چه بيشتر مي‌خوري تشنه‌تر مي‌شوي. انسان دنبال بي نهايت مي‌رود آنوقت طلا محدود است، مال محدود است انساني که بي نهايت طلب است فقط بي نهايت او را سير مي‌کند امام(ع) نامه‌اي به گورباچف نوشت که جمله‌اش اينست آقاي گورباچف هر چه که در تو است در بيرون پاسخگو هست مثلاً در تو تشنه‌ات مي‌شود بيرون آب هست در تو گرسنه‌ات مي‌شود بيرون غذا است در تو شهوت داري بيرون همسر است انسان در تو دنبال يک چيز بي نهايت مي‌گردد و چيزهاي محدود او را اشباع نمي‌کند خداي بي نهايت انسان را اشباع مي‌کند و آنهايي که دنبال غير خدا مي‌روند دير يا زود مي‌فهمند که اشتباه کرده‌اند.

5- ياد خدا آرامش دلها

5- نياز به آرامش. آن کسي که سيگار مي‌کشد مي‌خواهد خودش را آرام کند منتهي خيال مي‌کند که دود آرام بخش است «أَلا بِذِكْرِ دود تَطْمَئِنُّ» کسي که با خدا آرام نگيرد با دود… منصور دوانيقي پايش را دراز کرد و به يک نفر گفت پاي من را ببوس اين هم پايش را بوسيد بعد گفت خاک توي سرت کند کسي که با امام صادق(ع) دست ندهد بايد پاي منصور دوانيقي را ببوسد يعني کسي که با دست امام صادق(ع) بيعت نکند بايد با پاي منصور دوانيقي بيعت کند کسي که با ياد خدا دلگرم نشد با شراب آرامش پيدا مي‌کند با مواد مخدر با موسيقي. جاهايي که موسيقي را بيشتر گوش مي‌دهند اعصابشان خردتر است (أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ) (رعد /28) آرامش با پول و دلار نيست. الان رئيس جمهور آمريکا و صدام آرامش ندارد قارون‌هاي اطراف ما آرامش ندارند.

6- عبادت بهترين راه خودسازي

6- بهترين راه خودسازي عبادت است. چون در عبادت همه چيزي هست يعني واقعاً کسي که مي‌خواهد نماز بخواند نمي‌تواند دزد باشد. چون دکمه و نخ دزدي باشد نماز باطل است. کسي که مي‌خواهد نمازش واقعي باشد نمي‌تواند همسرش را اذيت کند چون حديث داريم کسي که به همسرش نيش بزند عبادتش قبول نمي‌شود کسي که نماز مي‌خواند نمي‌تواند اهل مشروبات الکلي باشد چون حديث داريم کسي که اهل مشروبات الکلي باشد تا چهل روز عبادتش قبول نيست کسي که نماز مي‌خواند نمي‌تواند متکبر باشد بالاخره بايد دولا شود بلندترين نقطه بدنش را بايد روزي 17 مرتبه به خاک بمالد ديگر چيزي در آن نمي‌ماند مثل قالي که روزي 17 مرتبه به پشتش چوب بزني ديگر گرد و خاک ندارد. رئيس شهرباني قم زمان شاه به تاکسي‌هاي قم گفته بود همه کراوات بگذاريد اصلاً قم شهر کراوات نيست بعضي‌شان هم درشکه‌شان را فروخته بودند و تاکسي خريده بودند اين کراوات هم خيلي بد مي‌ايستاد مثل کسي که بخواهد خودش را خفه کند ما به يک کسي گفتيم اين چيه؟ گفت والله قانون است که همه تاکسي دارها کراوات بگذارند گفتيم نگفتند چرا؟ گفت چرا ما شوفرهاي تاکسي را دعوت کردند شهرباني آن زمان گفتند ما مي‌گوئيم همه کراوات بگذاريد براي اينکه وقتي آدم کراوات زد فکر مي‌کند شخصيت شد و ديگر فحش خواهر نمي‌دهد ديگر. مثلاً مجبور است لباس هايش را اتو کند مثل يک بچه شيطاني که مي‌گويند پيش آيت الله بنشين(بلا تشبيه) اين بچه وقتي پيش آيت الله نشسته مي‌بيند دور و برش آدم‌هاي حسابي‌اند ديگر معلق نمي‌زند آخر اينجا ديگر جاي معلق زدن نيست. حالا او هم مثلاً خيال مي‌کرد مي‌توانست با کراوات اينها را آرام کند. خدا رحمت کند اموات را پدر من اصرار داشت من معمم بشوم گفتم آقا چرا تو اصرار داري. زوده. بگذار ريش هايم بيرون بيايد گفت تو بچه شري هستي من هميشه از تو دلهره دارم مي‌خواهم عمامه بگذاري فکر کني آقايي و آدم بشوي البته او خيال مي‌کرد ما عمامه بگذاريم آدم مي‌شويم. اصلاً کسي که لباس سفيد بپوشد روي زمين خاکستري نمي‌نشيند بچه‌هاي مسجد پاکند. از پاي مسجد به دزدي نمي‌روند آمار آدمهاي زنداني را بگيرد ببينيد از بچه‌هاي مسجدند يا بچه‌هايي که دور از مسجدند.
اگر بزرگي خدا را بشناسي بخواهي يا نخواهي عبادت خواهي کرد نمي‌شود کسي عظمت را بشناسد و سرخم نکند.
من اگر بگويم اين خط بوعلي سينا است و 48 نکته علمي دارد مي‌گويد اه! ! پس درست تا مي‌کنيم. انسان در مقابل اين همه نعمت احساس مي‌کند که بايد تشکر کند از درخت که کمتر نيستيم آب مي‌گيرد ميوه مي‌دهد انسان موجود عاشقيست که دنبال معشوق مي‌گردد اين معشوق‌هاي پوچ هم بخاطر اينکه آدم يک معشوق اصلي دارد و قاطي مي‌کند مثل بچه‌هايي که پستانک مي‌مکند اين دنبال پستان مي‌گردد منتهي خيال مي‌کند پستانک پستان است و آنرا مي‌مکد. تمام اينهايي که عشق به ديگران دارند عشقشان صادق است منتهي پاسخ به اين عشق صادق نيست گاهي با چيز کاذب پاسخ مي‌دهند اينها دلائل روحي و رواني عبادت است.

7- تحليل پيام مقام معظم رهبري به اجلاس نماز

(تحليل پيام مقام معظم رهبري به اجلاس نماز)
بند اول سخن آقا با دانشگاه است. هم اساتيد دانشگاه و هم اساتيد معارف بايد جواب اينرا بدهند اگر جواب ندهند از قافله عقب مانده‌اند چون ديگران جواب دادند. آقا کتابهاي معارف دانشگاه اسرار نماز نبوده بچه‌هايي که در خانه پدرشان نماز مي‌خوانده‌اند در دانشگاه هم نماز مي‌خوانند. دانشگاه، دانشگاهي نيست که تارک الصلاة در آن بيايد اسرار نماز را ياد بگيرد در دانشگاه نماز خوان بشود يعني دانشگاه يک سر سوزن در نماز خواندن بچه‌ها اثر نکرده و اين به علت تفکر غلط يکي از آقايان است که با من صحبت کرد و گفت در دانشگاه نبايد بحث نماز کرد نماز مال زمان بچگي است که مقام معظم رهبري فرمود از اين طرز تفکر متأسفم. البته نمي‌خواهيم بگوئيم با اسرار نماز همه نمازخوان مي‌شوند. آدم هست که اگر صد دليل هم براي او بياوري باز هم نماز نمي‌خواند ما لجبازها را کنار مي‌گذاريم اما بچه‌هاي پاکي هستند که لجي ندارند اگر بفهمند مي‌خوانند نفهمند کاهلند ما بايد افراد ناآگاه را آگاه کنيم. منتهي بعد از آگاهي هر کس خواست بخواند و هر کس نخواست… چون با زور که نمي‌شود نماز خواند منتهي ما معتقديم اگر مردم آگاه بشوند خودشان… مثل اينکه نسبت به صدام خودشان آگاه بودند داوطلبانه توي صف مي‌ايستادند و خودشان به جبهه مي‌رفتند. آگاهي، عمل مي‌آورد.
ايشان مي‌فرمايند براي تبيين ژرفاي نماز و معرفي رازها و زيبايي‌هاي آن. نماز زيبايي دارد منتهي گير اينست که خيلي از ماها از ايران بيرون نرفته‌ايم مقايسه نکرده‌ايم اگر مقايسه کنيم مي‌فهميم چقدر زيباست شما صداي ناقوس را با نوار گوش بده من سه نوار از ناقوس‌هاي دنيا را دارم مقايسه کنيد صداي ناقوس صدايي شبيه(درنگ درنگ) ساعت است معنا و مفهوم ندارد فرم ندارد يک صداي خشن بي معني. اذان سرودي است يک دوره ايدلوژي و جهان بيني از الله شروع مي‌شود آخرش هم مي‌گوييم «لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ» و در بين دو الله مي‌گوييم که ما چکاره‌ايم دنيا بدانيد «لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ» معبودي نيست کسي دل مرا جذب نمي‌کند جز او. من در خط نمازم «حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ»، «حَيَّ عَلَى خَيْرِ الْعَمَلِ» کار من بايد خيرالعمل باشد بهترين کار باشد راه من بايد فلاح و رستگاري باشد مکتب من بايد آسماني باشد ديگران حق قانونگذاري براي من ندارند آن شبي که مادر من را زائيد بله قربان گو اين و آن نزائيد تا من بله قربان گوي اين و آن بشوم. شرق و غرب هم خودشان در قوانينشان گيجند. آمريکا که از حقوق بين الملل دفاع مي‌کند الآن طالبان در افغانستان بدترين برخورد با زنها مي‌کنند و آمريکا خفه شده. اگر ما در اينجا عوض شما بگوئيم تو مي‌گويند حقوق بين الملل نقض شد اما اگر نان 40 هزار خانم را قطع کنند از اداره اخراجشان کنند از تحصيل منع کنند آمريکا خفه شده يعني در اينطرف مرز عوض شما بگوئيم تو قانون بين الملل نقض شده اما در آنطرف مرز اگر به 50 هزار زن هر رقم ظلمي بشود خفه مي‌شوند اين پرچمدار حقوق بين الملل است.
آقاي هاشمي رفسنجاني در اجلاس امسال نماز گفت من يک کار تحقيقي کردم مقايسه بين عبادت مسلمانها با عبادت همه مکتب‌ها اگر مقايسه کنيم مثلاً عبادت در کليسا چيست؟ عبادت يهودي‌ها چيست؟ اگر مقايسه کنيم آنوقت مي‌فهميم عبادت چقدر زيبايي است در عبادت ورزش هست استقلال هست رو به قبله نظم هست صف‌هاي نماز جماعت تغذيه هست غذاي مسموم نخور در آن نشاط هست قرآن مي‌فرمايد اگر بي نشاطي سر نماز نرو مستي سر نماز نرو حقوق فقرا در آن هست نماز و زکات با هم است در آن عدالت هست پيش نماز بايد عادل باشد مساوات هست همه با هم بحول الله و سمع الله.
(براي تبيين ژرفاي نماز و معرفي رازها و زيبايي‌هاي آن دست به تلاش پيگير) تلاش پيگير يعني يکبار نباشد خود نماز پيگير است صبح برو پشت بام داد بزن «حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ» ظهر برو داد بزن روزي 70 بار کل جمهوري اسلامي مي‌شود روابط عمومي که همه داد مي‌زنند. يک مرتبه ظهر همه بگويند الله اکبر خدايا تو بزرگي يعني آمريکا ديگر بزرگ نيست.

8- تكرار نماز باعث پختگي و عمق مي‌شود

روزي چند مرتبه همه مردم يک جا جمع مي‌شوند خيلي مهم است. با شيپور توحيد(اذان) همه مردم در مسجد جمع مي‌شوند گاهي وقت‌ها ما نمي‌دانيم نماز چقدر زيباست ما هر چيزي را بايد دقت کنيم. برگ باريک درخت انار در مزه آن چه تأثيري دارد آن برگ پهن در مزه انگور و انجير چه فرقي مي‌کند يعني کسي که در برگها عمر صرف مي‌کند و رابطه بين آنها را مي‌فهمد برايش زيباست اصلاً وجود پشه زيباست. آقاي دکتر منافي مسئول محيط زيست مي‌گفت ما هر چند سال يکبار سري کشف مي‌کنيم که خداوند اين حشره را براي چه آفريد اگر نسل اين حشره قطع شود چه آفتي در جهان پيدا مي‌شود. حضرت موسي(ع) ديد کرم کوچکي در خاک تکان مي‌خورد گفت خدايا اگر اين نبود چه مي‌شد خدا به او وحي کرد دفعه اول تو مي‌باشد که همچنين سوالي کردي اين کرم چند بار از من سوال کرده خدايا موسي(ع) را براي چه خلق کردي؟
سال‌ها مي‌گفتند اين روده کور آپانديس براي چيست؟ پستان مرد براي چيست؟ جنگلها براي چيست اينها را همينطور الکي نگوييم ساده ننگريم. رازها و رمزها را پيگيري کنيم نه يکي دوبار بعضي‌ها مي‌گويند ماه رمضان مسجد مي‌آييم نماز مي‌خوانيم. به يک کسي گفتند نماز مي‌خواني گفت رفته بودم مشهد نماز خواندم. فوت پدر بزرگ به مسجد مي‌آيد بين داغ و پخته فرق است هر داغي سرد مي‌شود ولي هيچ پخته‌اي خام نمي‌شود ما نمي‌خواهيم مردم را داغ کنيم که يکبار مصرف باشد مثل ظرف بستني ما مي‌خواهيم بپزند و پختگي با تکرار است.
يک کسي مي‌گفت آقا اين نماز تکراري براي چيه؟ گفتم تکرار نيست شما وقتي کلنگ مي‌زنيد يک بچه که نگاه مي‌کند مي‌گويد بابا چرا تکرار مي‌کند اين تکرار نيست هر کلنگي يک خرده عمقش بيشتر مي‌شود از نردبان که بالا مي‌روي يک آدم سطحي مي‌گويد اين تکراري است ولي شما هر يک قدم بر مي‌داريد يک قدم بالاتر مي‌رويد سبحان الله دوم يک خورده عمقش بيشتر است اگر توجه داشته باشيم.

9- نماز بايد در كتب معارف دانشگاهي راه يابد

اساتيد دانشگاه مسئول آوردن اسرار نماز در کتب معارف دانشگاه هستند و بنده هم اين قصه را پيگيري خواهم کرد اگر اساتيد دانشگاه و شوراي عالي انقلاب فرهنگي و اساتيد معارف و نويسندگان کتاب نجنبند يکي از جمله‌هاي مقام معظم رهبري عملي نشده. افتخار ما اينست که کوهنوردان اصفهان که به قله هيماليا صعود مي‌کنند با آنها مصاحبه مي‌کنند براي چه آنجا مي‌رويد؟ مي‌گويند غير از ورزش و يک کار نمايشي ما آنجا که برويم يک پرچم توحيد مي‌زنيم افتخار ما اينست که آقاي رسول خادم پشت دوربين و ماهواره بعد از پيروزي برابر رقيب سجده شکر کرده آنوقت رسول خادم سجده شکر را به ميدان ورزشي آمريکا برد ولي اساتيد دانشگاه معارف و نويسندگان معارف نماز را توي دانشگاه نبردند بله ما بايد بعد از 15 سال بگوييم دانشگاه شکست خورد و بيائيد دانشگاه‌ها را اسلامي کنيم. بايد برخورد بشود اول کتابها و آقاياني که کتاب نوشته‌اند و معارف را نوشته‌اند پيش خدا عذرخواهي کنند بايد توبه کنند که هم از امام زمان(عج) غافل شدند و هم از نماز غافل شدند از عمود دين غافل شدند جهان بيني و ايدئولوژي و يک مشت بحث استدلالي حرفهاي خوبي است نمي‌گويم نباشد مي‌خواهم بگويم چرا فقط آنها؟

10- سرود اصلي ما اذان است

2- اذان از حنجره اشخاص خوش صدا از همه جا پخش مي‌شود. مؤذنين افتخار کنند که مؤذنند امير المومنين(ع) رفت پيش پيغمير(ص) چانه زد که امام حسن و امام حسين(عليهما السلام) اذان بگويند فرمود نه اذاني را که بلال بگويد پيداست اذان يک مقام است. روايت داريم کسي که اذان مي‌گويد انگار دارد در جبهه شمشير مي‌زند.
پيغمبر(ص) فرمود خداوند چند چيز را به من هديه کرد اذان، نماز جمعه، نماز جماعت چطور ما اين همه گروه سرود داريم؟ اين فکرها و پول‌هايي که خرج تواشيح مي‌شود، خرج سرود مي‌شود يک مقداري از آن خرج مسير اذان بشود. سرود اصلي ما اذان است خدا نکند يک مرتبه حساب کنيم چندين هزار گروه سرود در جمهوري اسلامي هست اما يک گروه اذان نيست. البته الحمدالله اينطور نيست گروه اذان هم داريم اما اذان اصل است اصلاً داريم اگر توي گوش آدم بد اخلاق اذان بگويي خوش اخلاق مي‌شود.

«و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته»

نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 1971

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست