درس هایی از قرآن - محسن قرائتی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 2596

موضوع بحث: نماز جمعه

تاريخ پخش: 30/11/61

بسم اللّه الّرحمن الّرحيم

«الحمد للّه رب العالمين و صلي اللّه علي سيّدنا محمّد و علي اهل بيته و لعنة اللّه علي اعدائهم اجمعين من الآن الي قيام يوم الّدين»

بحث ما درباره‌ي نماز جمعه بود. روايات ناب و عالي خيلي خوب را براي بيننده‌ها و شنونده‌ها‌ي عزيز يادداشت كرده‌ام تا وقتي به نماز جمعه مي‌رويم با عشق بيش‌تري برويم. قدرش را بدانيم. چند مسئله درباره‌ي نماز جمعه در درس قبل گفتيم.

1- اهميت نماز جمعه در روايات

امام باقر(ع) فرمود: «مَنْ تَرَكَهَا مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاةَ لَهُ»(كافى، ج‌3، ص‌425) هركس بدون عذر و بدون دليل نماز جمعه را رها كند، نمازي كه مي‌خواند خيلي ارزش ندارد. امام صادق(ع) و پيامبر(ص) در دو حديث فرمودند: هركس براي سبك كردن نماز جمعه، در نماز شركت نكند خدا مهر بر قلبش مي‌زند. مهر بر قلب مي‌خورد يعني چه؟ يعني انسان ديگر واقعيات را نمي‌فهمد. الآن بني صدر مهر به دلش خورده است. مثلاً نمي‌تواند بفهمد ايشان كه مي‌گويد: «مجلس خبرگان تحريم است و رأي ندهيد» احدي در مملكت به حرفش گوش نمي‌دهد. مهر به قلبش خورده است يعني قلب او مثل جايي شده كه درش بسته شده است. مثل توپي كه پر از باد است و اگر در دريا بيفتد آب درونش نمي‌رود. افرادي كه مهر به قلبشان خورده است مثل توپي هستند كه ديگر آب داخلش نمي‌رود. در يك كشور چهل ميليوني، يك نفر نبود كه بگويد من به خاطر اعلاميه‌ي بني صدر به مجلس خبرگان رأي نمي‌دهم. وقتي كسي حتي يك نفر طرفدار نداشته باشد كه گوش به حرفش بدهد و او هم فكر مي‌كند كه همه ايران به اعلاميه‌ي ايشان گوش مي‌كنند، اين را مهر مي‌گويند كه انسان واقعيات و معجزات حق را نمي‌بيند.
پيامبر(ص) مي‌فرمايند: «مَنْ أَتَى الْجُمُعَةَ إِيمَاناً وَ احْتِسَاباً اسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ»(من‌‌لايحضره‌‌الفقيه، ج‌1، ص‌427) كسي كه براي رضاي خدا و براي اجر و قرب به نماز جمعه بيايد، خدا گناهانش را مي‌بخشد و از نو براي او حساب باز مي‌كند. اگر كسي نماز جمعه را سبك بشمارد و شركت نكند، نماز و زكات و حج و روزه و همه كارهاي خيري كه انجام مي‌دهد ارزش چنداني نخواهد داشت. هركس زودتر به نمازجمعه برود، زودتر به بهشت وارد مي‌شود. اگر مردم بدانند كه نماز جمعه چقدر خوب است به قدري هجوم مي‌آورند كه شايد مجبور باشيم قرعه كشي كنيم. يعني دست و پا مي‌شكنند. اين اهميت نماز جمعه است كه مقداري در اين باره گفته بودم.
آبات و رواياتي راجع به نماز جمعه هست كه برايتان مي‌گويم.

2- آثار نماز جمعه در آيات و روايات

آثار نماز جمعه: 1- يكي از اهداف حكومت حق اقامه نماز است كه از جمله نماز جمعه نيز هست. قرآن مي‌فرمايد: (الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاة) (حج /41) اگر به مردان حق مكنت يعني امكانات داديم «إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ» مؤمنين كساني هستند كه اگر زور و قدرت پيدا كردند «أَقامُوا الصَّلاة» وسط خيابان و چهارراه‌ها هم نماز به پا مي‌كنند. مرد خدا كسي است كه هر جا زور و قدرت پيدا كند همان جا نماز به پا مي‌كند. ورزش كاران ما عزيز و نور چشم ما هستند. آن‌ها هم در ميدان مسابقه و به هر كجا كه مي‌روند نماز به پا مي‌كنند، چون خدا را مي‌بينند. كسي كه خدا را ديد و خدا نزد او بزرگ شد، چيزهاي ديگر نزد او كوچك است.
2- نماز ريشه‌ي فساد را مي‌سوزاند. قرآن مي‌فرمايد: (إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‌ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ) (عنكبوت /45) به درستي كه نماز انسان را از فحشا و منكر باز مي‌دارد. از اين آيه معلوم مي‌شود كه چرا ايرانيان، نمازشان ارزش دارد؟ چون نماز ايران و نماز جمعه‌هاي ايران است كه جلو فساد و فحشاء را مي‌گيرد. نماز جمعه‌اي كه كنارش آب جو فروشي باشد، اثر ندارد. چون آيه‌ي قرآن است. سني و شيعه هم قرآن را قبول داريم. به درستي كه نماز فرد و جامعه را از فحشاء و منكر باز مي‌دارد. چه فحشايي بالاتر از تار و مار كردن مسلمانان فلسطين است؟ نماز جمعه‌ي سعودي و نماز جمعه‌ي مسجد الحرام كه نتواند جلوي حمله‌ي اسرائيل را بگيرد، اين نماز جمعه ارزش ندارد. قرآن مي‌گويد: نماز بايد جلوي فحشاء و منكر را بگيرد. اگر در كنار مسجد نشر كتاب‌هاي ماركسيسم بود، اگر در كنار حسينيه و مسجد آب جوفروشي بود، اگر در كنار مسجد كاباره و قمارخانه بود، اگر در كنار نماز جمعه فساد بود، اين نماز جمعه ارزش ندارد. نماز جمعه بايد جلوي فحشا و منكر را بگيرد. نماز جمعه‌ي تهران وقتي ارزش دارد كه نماز جمعه جلوي منكر را در دانشگاه بگيرد و اگر نماز جمعه نبود، هنوز اتاق‌هاي دانشگاه كانال تداركاتي براي دمكرات و كردستان بود. نماز جمعه بود كه هرچه تبليغات در يك هفته در مورد بني صدر انجام شد را نابود كرد. نماز جمعه كه مي‌آمد مثل سيل تمام چوب سيگارها را جارو مي‌كرد. اين خاصيت نماز جمعه است.
3- نماز جمعه عامل خودسازي است. چگونه؟ امام رضا(ع) فرمود: «لِأَنَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدٌ عَامٌّ فَأَرَادَ أَنْ يَكُونَ الْإِمَامُ سَبَباً لِمَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغِيبِهِمْ فِي الطَّاعَةِ وَ تَرْهِيبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِيَة»(علل‌الشرائع، ج‌1، ص‌264) خداوند خواسته است كه مردم در روز جمعه، نمازجمعه بخوانند. «أَنْ يَكُونَ الْإِمَامُ» بايد امام جمعه اين چنين باشد. امام جمعه «سَبَباً لِمَوْعِظَتِهِمْ» سبب موعظه باشد «وَ تَرْغِيبِهِمْ فِي الطَّاعَةِ» مردم را حركت بدهد، در اين كه بندگي خدا را بكند «وَ تَرْهِيبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِيَة» و مردم را از معصيت باز دارد.
خودسازي چيست؟ خودسازي اين است كه انسان سعي كند خودش را بنده و مطيع خدا كند و از معصيت خدا بپرهيزد. خودسازي به معني تقوي است. خودسازي يعني آن چه را كه خدا گفته است انجام دهد و آن چه را نهي كرده است، انجام ندهد. امام جمعه بايد محبوبيت داشته باشد. اگر فرد امام جمعه را دوست نداشته باشد، قهراً گوش به حرف او نمي‌دهد. اگر خواست موعظه او در دل مردم اثر بگذارد، بايد امام جمعه خودش نيز عامل باشد. چون اگرخداي ناكرده امام جمعه خودش به حرف خويش عمل نكند، ديگر اين موعظه‌ها فايده‌اي ندارد. داريم اگر حرف از دل برخاست، بر دل مي‌نشيند. اما اگر حرف از دل برنخاست بر دل هم نمي‌نشيند. امام رضا(ع) مي‌فرمايد: بايد امام محبوبيت داشته باشد تا حرفش سبب موعظه‌اش باشد. يعني حرف هايش بتواند موعظه باشد، عملش مردم را به عبادت دعوت كند و از معصيت خدا باز دارد.
4- نماز جمعه در مسائل سياسي هشدار دهنده است. امام رضا(ع) فرمود: «يُخْبِرُهُمْ بِمَا وَرَدَ عَلَيْهِمْ مِنَ الْآفَاتِ وَ مِنَ الْأَهْوَالِ الَّتِي لَهُمْ فِيهَا الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَة»(علل‌الشرائع، ج‌1، ص‌264) امام جمعه بايد توطئه‌هايي كه در پيش است و خطرهايي كه درپيش است و كارهايي كه ضد مسلمان‌ها انجام مي‌دهند، زودتر از همه آگاه شود و زودتر از همه مردم را در جريان بگذارد.
5- نماز جمعه امداد به جبهه هاست. چند هزار ليتر خون از نماز جمعه جمع شده است؟ چند صد كاميون از نماز جمعه براي جبهه فرستاده شده است؟ امام باقر(ع) فرمود: «إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَتَصَدَّقَ بِشَيْ‌ءٍ قَبْلَ الْجُمُعَةِ فَأَخِّرْهُ إِلَى يَوْمِ الْجُمُعَةِ»(عدةالداعي، ص‌102) هر زمان مي‌خواهي چيزي در راه خدا خرج كني، تا روز جمعه صبر كن و در روز جمعه خرج كن. يعني پول خرج كردن در روز جمعه ثوابش بيش‌تر است و سفارش كرده‌اند كه روز جمعه بدهيد. نماز جمعه امداد به جبهه‌ها است.

3- بايد از پنج‌شنبه براي نماز جمعه آماده شد و جمعه بخاطر نماز جمعه مسافرت نرويد

امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «وَ اللَّهِ لَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ أَصْحَابَ النَّبِيِّ ص كَانُوا يَتَجَهَّزُونَ لِلْجُمُعَةِ يَوْمَ الْخَمِيسِ لِأَنَّهُ يَوْمٌ مُضَيَّقٌ عَلَى الْمُسْلِمِينَ»(كافى، ج‌3، ص‌415) به خدا قسم به من خبر دادند كه اصحاب پيامبر از پنج شنبه خودشان را براي روز جمعه و نماز جمعه آماده مي‌كردند. اين قدر نماز جمعه مهم است كه ياران پيامبر از شب جمعه خود را آماده نماز جمعه مي‌كردند. اگرماشين فرد پنچر است، شب جمعه آن را پنچرگيري كند. اگر دوچرخه‌اش باد ندارد، اگر ماشينش بنزين ندارد، اگر لباس هايش تميز نيست، بالاخره خودشان را از پنج شنبه آماده كنند كه در نماز جمعه شركت كنند. ياران پيامبر اينچنين بودند. «كَانَ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ(ع) يَتَهَيَّأُ يَوْمَ الْخَمِيسِ لِلْجُمُعَةِ»(من‌ل‌ايحضره‌‌الفقيه، ج‌1، ص‌416) امام كاظم(ع) اين گونه بود. از شب جمعه خود را براي نماز جمعه آماده مي‌كرد.
اميرالمؤمنين فرمود: غذاها و دواهايي كه ضعف مي‌آورد، شب جمعه نخوريد، براي اين كه ممكن است فردا حال نماز جمعه رفتن را نداشته باشيد. اگر فردي مريض است و دوايي و غذايي مي‌خورد كه اگر آن را بخورد امكان دارد فردا او را ضعف بگيرد، آن دوا و غذا را نخورد. غذايي كه ضعف مي‌آورد با اين كه مايع جان باشد را نخوريد، براي اين كه به نماز جمعه برسيد. پس شما قرار نگذار و بگو: فردا چون نماز جمعه است، بايد بروم. همه‌ي قرارها ممنوع است. روز جمعه قرار ملاقات نگذاريد. نگوييم: چون قرار داشتيم به نماز جمعه نرفتيم. بگو: چون نماز جمعه هست، قرار با كسي نمي‌گذارم.
شخصي به فردي گفت: انگشترت را به من بده، گفت: انگشترم را براي چه مي‌خواهي؟ گفت: مي‌خواهم دست كنم و هروقت نگاهش كردم ياد تو بيفتم و يادگاري باشد. گفت: به تو نمي‌دهم تا هر وقت كه ديدي نيست ياد من بيفتي. اگر بناست انگشتر را ببيني و ياد من بيفتي، نمي‌دهم. هرگاه ديدي نيست به ياد من بيفت. شما مي‌گويي چون قرار داشتيم به نماز جمعه نرسيديم. اميرالمؤمين فرمود: چون نماز جمعه است با كسي قرار نگذار. اين حديث‌هايي كه نقل مي‌كنم اكثراً از جلد 89 بحارالانوار است. منتهي يك سري احاديث فقهي دارد كه مربوط به فقها است و من روايات غير فقهي را نقل مي‌كنم. خدا مرحوم مجلسي را رحمت كند. حديث ديگر از اميرالمومنين علي(ع) است كه ايشان فرمود: «لَا تُسَافِرْ فِي يَوْمِ جُمُعَةٍ حَتَّى تَشْهَدَ الصَّلَاةَ إِلَّا فَاصِلًا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ فِي أَمْرٍ تُعْذَرُ بِهِ»(نهج‌‌البلاغه، نامه 69) روزجمعه مسافرت نكن تا اين كه در نماز جمعه شركت كني و خطبه‌ها را بشنوي و بعد مي‌تواني مسافرت كني مگر اين كه واقعاً سفر، سفر خدايي است و يا اين سفر، سفر لازمي است. گاهي سفر لازم است و نمي‌تواني نروي، اما اگر واجب نيست و خيلي خدايي نيست، صبر كن و نماز جمعه را گوش بده و بعد برو. درجاي ديگر مي‌فرمايند: زنداني‌ها را خارج كنيد. زنداني‌ها را به نماز جمعه بياوريد. تا خطبه‌ها را گوش بدهند اوليا و پدر فرد بيايد و ضمانت بدهد. ضمانت از ولي زنداني بگير و زنداني برود و خطبه‌ها را گوش بدهد و به زندان برگردد. در روايت ديگر مي‌گويد: لازم نيست ضمانت بگيريد. يعني با آن‌ها پاسبان بفرست. با مأمور بيايند و خطبه‌ها را گوش بدهند. علي‌اي حال زنداني‌ها هم بايد خطبه‌ها را گوش كنند. آن حديثي كه مي‌گويد: زنداني‌ها با مأمور بيايند و بازگردند در وسائل الشيعه جلد پنجم است اما حديث مربوط به ضمانت اوليا در مستدرك است.

4- زينت‌هاي خود را به مسجد ببريد

روز جمعه عطر بزنيد، لباس تميز بپوشيد. (خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ) (اعراف /31) قرآن مي‌گويد: «خُذُوا» يعني همه زينت هايتان را وقتي به مسجد مي‌رويد بگيريد. بعضي‌ها اين گونه معنا كرده‌اند «خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» يعني وقتي به مسجد مي‌رويد، زينت هايتان را زمين بگذاريد. «خُذُوا» به معني بگير و بگذار كنار و برو نيست. «خُذُوا» يعني بگير و بردار و برو. اين معناي «خذوا» است. يعني وقتي به مسجد مي‌رويد، لباس تميز بپوشيد. مثل شيخ شعباني نرويد. امام زين العابدين داشت با لباسي به مسجد مي‌رفت، فردي رسيد و خواست متلكي بگويد. گفت: آقا به خانه‌ي عروس مي‌رويد؟ گفت: بله! به خانه‌ي عروس مي‌روم. مي‌روم تا با خدا ملاقات كنم. مي‌روم ملاقات خدايي كه يكي از آثارش اين است كه حورالعيني به ما مي‌دهد كه به مراتب از اين عروس‌ها بهتر هستند. تميز شركت كنيد. البته «خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» معني ديگر نيز شده است. داريم كه زينت خود را ببريد يعني با قلب پاك برويد. چون قرآن درباره‌ي ايمان و تقوا مي‌گويد: (زَيَّنَهُ في‌ قُلُوبِكُمْ) (حجرات /7) تقوا زينت دل است. «خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» يعني وقتي به مسجد مي‌روي با لباس تميز برو و ضمناً دلت نيز پاك باشد. يكي از زينت‌هاي مسجد اين است كه مسجد پيش نماز خوبي داشته باشد. اگر مسجد كاهگلي باشد ولي پيش نمازش خوب باشد، اين مسجد زينت دارد. اما اگر مسجد سنگ مرمر باشد، كاشي كاري درجه يك شده باشد اما پيش نمازش متوسط باشد آن مسجد زينت ندارد.
زينت سه تفسير شده است: 1- وقتي به مسجد مي‌رويد زينت‌هاي خود را ببريد. يعني با پيش نماز خوب برويد. 2- وقتي به مسجد مي‌رويد با دل پاك برويد. 3- وقتي به مسجد مي‌رويد با لباس تميز برويد. رهبر خوب، قلب پاك، لباس تميز سه چيز مهم است. مي‌دانيد كلمه‌ي محراب يعني چه؟ پارسال به مناسبت بهمن به آفريقا رفته بوديم. در يك جلسه همه‌ي امام جماعت‌ها بودند. گفتم: اسم اينجا چيست؟ گفتند: اينجا محراب است. گفتم: محراب به معني محل حرب است. آيا پيش نمازهاي شما اهل جنگ و زندان و تبعيد و درگيري با طاغوت نيز هستند؟ گفتند: نه! گفتم: كسي كه در محراب مي‌رود بايد جنگجو باشد نه جنگ طلب. يعني بايد اهل جنگ باشد. جنگ با شيطان، جنگ با وسوسه‌ها و. . . محراب را در كتاب لسان العرب معنا كرده‌اند. لسان العرب كتاب لغت است. محراب به معني بيشه‌ي شير است. يعني كسي كه در محراب مي‌رود بايد شير باشد. بزغاله در بيشه‌ي شير نمي‌رود. در بيشه‌ي شير، شير مي‌رود. راجع به محراب اين را به امام جمعه‌هاي آفريقا گفتم. محراب محل جنگ است و گفتم كسي كه به آن جا مي‌رود نبايد ترسو باشد.
محراب محل حرب با كيست؟ جنگ با توطئه‌ها، با ابرقدرت‌ها، با وسوسه‌ها، جنگ با شيطان‌هاي بزرگ، جنگ با جهل، چون جهل نيز دشمن ماست. من مكرر اين مطلب و حديث را گفته‌ام كه پيامبر فرمودند: دشمن شما جهلتان است. محراب به معني محل جنگ با جهل و با وسوسه‌ي شيطان است.

5- نماز جمعه حج مساكين است

نماز جمعه حج فقرا است. زوارهاي امام رضا(ع) و مداحان و شعرا مي‌گويند كه زيارت امام رضا(ع) حج فقرا است. اغنيا مكه روند و فقرا سوي تو آيند *** جان به قربان تو گردد كه تو حج فقرايي
يعني هركس پول دارد به مكه برود و هركس پول ندارد به زيارت امام رضا(ع) برود. حديث مي‌فرمايد: نماز جمعه حج فقراست. پيامبر اسلام(ص) فرموده‌اند: (عَلَيْكَ بِالْجُمُعَةِ فَإِنَّهَا حَجُّ الْمَسَاكِينِ) (تهذيب‌‌الأحكام، ج‌3، ص‌236) حتماً در نماز جمعه شركت كن. نماز جمعه حج مساكين است. مسكين به معني فقيران است. نماز جمعه حج فقرا است. نماز جمعه يك ميتينگي است كه اجباري نيست. اين كه مي‌گويم خدا بر دل‌ها مهر مي‌زند، همين است كه فراري‌هاي پاريس مي‌گويند: مردم را به اجبار در نماز جمعه مي‌برند. گفته‌اند: هركس نماز جمعه نيايد به او كوپن بنزين نمي‌دهيم. به دلشان مهرخورده است. در دريا هم كه هست در آب فرو نمي‌رود. درها به رويش بسته شده است. نماز جمعه نه اجباري و نه دعوتي است. هر هفته و هر ماه و هر سال بي خرج و ساده برگزار مي‌شود. ميتينگي بي خرج و ساده، عمومي و هميشگي است. بي دعوت و اجبار و خجالت و بي رودربايستي برگزار مي‌شود. در نماز جمعه حقيقت يك رنگي هست. در نماز جمعه و جماعت‌ها تا همه «الله اكبر» را گفتند، همه به صف مي‌ايستند. صف بندي و نظم و. . . اين‌ها همه درس‌هاي نماز جمعه است. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم» همه ساكت هستند. يعني‌اي مردم تا امام حرف مي‌زند شما حرف نزنيد. «لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ»(اخلاص /4-3) باقي حق ندارند خم شوند. اول آقا خم مي‌شود و بعد بقيه خم مي‌شوند. يعني‌اي مردم قبل از حركت امام، حركت نكنيد. «سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ» تا امام بلند نشده است، بقيه بلند نشويد. يعني تند رو نباشيد. (وَ كانَ أَمْرُهُ فُرُطاً) (كهف /28) امام هم در اعلاميه خود بر مسئله جوان‌هاي تندرو و مردم تندرو بسيار تأكيد داشتند، چون در قرآن نيز يك عده تندرو هستند. «وَكانَ أَمْرُهُ فُرُطاً» يعني افراطي هستند. (يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا) (حجرات /1) از پيامبر جلو نيفتيد. بعضي‌ها از خود امام هم در انقلابي بودن جلو مي‌افتند.
در نماز جمعه و جماعت چه كسي جلو برود؟ با سوادترين، با تقواترين، فهميده ترين، بقيه چه كنند؟ سكوت كنند. هرگز تا زماني كه امام جمعه حركت نكرده است، حركت نكنند. كجا بايستيم؟ در صف بايستيد. چه موقع در صف بايستيم؟ زماني كه «قَدْ قَامَتِ الصَّلَاةُ» را گفتند. وقت شناسي، صف بندي، حضور در صحنه، سكوت در مقابل كلام رهبر و امام، جلو نيفتادن، عقب نيفتادن، هماهنگ بودن، رعايت همه‌ي اينها مهم است. وقتي به نماز جمعه مي‌رويد غسل كنيد. امام صادق(ع) فرمودند: «لِيَتَزَيَّنْ أَحَدُكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ يَغْتَسِلُ وَ يَتَطَيَّبُ وَ يُسَرِّحُ لِحْيَتَهُ وَ يَلْبَسُ أَنْظَفَ ثِيَابِهِ وَ لْيَتَهَيَّأْ لِلْجُمُعَة»(كافى، ج‌3، ص‌417) حتما كساني كه در روز جمعه به نماز جمعه مي‌روند، اگر مي‌توانند غسل جمعه بكنند و عطر بزنند، ريش خويش را شانه كنند و به نماز جمعه بروند و نظيف ترين لباس خود را بپوشند و براي نماز جمعه مهيا شوند.

6- امام جمعه بايد خطبه‌ها را ايستاده بخواند

امام جمعه بايد ايستاده سخنراني كند. چرا؟ خطبه‌ها را بايد ايستاده بخواند. ايستادگي يعني چه؟ ايستاده يعني اينكه بيدار باشد. چون آدم خواب نمي‌تواند بايستد. ايستادگي يعني اين كه امام جمعه هم بايد بيدار باشد و هم بايد آماده باشد و هم بايد سوز داشته باشد. چون آدمي كه سوز دارد سر پا مي‌ايستد، آدم بي سوز حركت ندارد. ايستاده نشان دهنده‌ي بيداري و سوز امام جمعه است. تكيه بر اسلحه و لب بر حديث و قرآن دارد. اسلحه را به كار نمي‌برد ولي لب را به كار مي‌برد. اسلحه را در دست دارد. هم بيان دارد و هم اسلحه دارد اما از اسلحه استفاده نمي‌كند. اين‌ها همه درس است. يعني ما بايد مسلح باشيم ولي سعي كنيم جز در موارد ضروري از آن استفاده نكنيم. امام جمعه بايستد، يعني آماده و بيدار و آگاه و داراي سوز باشد. تكيه بر اسلحه كند.
«مَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص خَطَبَ إِلَّا وَ هُوَ قَائِمٌ»(عوالي‌‌اللآلي، ج‌2، ص‌58) جابر مي‌گويد: من نديدم پيامبر، هيچ گاه خطبه بخواند، مگر اينكه ايستاده باشد. يعني پيامبر همه خطبه هايش را ايستاده مي‌خواند. چرا دو خطبه دارد؟ يك خطبه مي‌خواند و مي‌نشيند و خطبه‌ي بعدي را بعد از بلند شدن مي‌خواند. مي‌فرمايد: چون نمازظهر چهار ركعت است ولي نماز جمعه دو ركعت است در عوض دو ركعت خطبه و هر دو خطبه نيز نبايد يك جور باشد. خطبه‌ها بايد فرق بكند.

7- كيفيت خطبه‌هاي نماز جمعه

امام رضا(ع) فرمود: «إِنَّمَا جُعِلَتْ خُطْبَتَيْنِ لِيَكُونَ وَاحِدَةٌ لِلثَّنَاءِ عَلَى اللَّهِ وَ التَّمْجِيدِ وَ التَّقْدِيسِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْأُخْرَى لِلْحَوَائِجِ وَ الْإِعْذَارِ وَ الْإِنْذَارِ وَ الدُّعَاءِ وَ لِمَا يُرِيدُ أَنْ يُعَلِّمَهُمْ مِنْ أَمْرِهِ وَ نَهْيِهِ مَا فِيهِ الصَّلَاحُ وَ الْفَسَادُ»(بحارالأنوار، ج‌6، ص‌73) دو خطبه قرار داد. يك خطبه براي كارهاي خدايي، مسائل توحيد، تقوا، آن چه بين انسان و خدا باعث رابطه است. خطبه‌ي اول مسائلي كه در رابطه باخدا است. خطبه‌ي دوم مسائلي است كه در مورد رابطه انسان با انسان است. «وَ الْأُخْرَى لِلْحَوَائِجِ» حاجت مسلمانها چيست؟ جبهه، پول، وام، ارتش، جهاد، سپاه، سوادآموزي، حركت، تشويق و تقليد است. يك خطبه رابطه بين خلق و خالق است و يك خطبه رابطه‌ي بين خلق و خلق است. «إِنَّمَا جُعِلَتْ خُطْبَتَيْنِ لِيَكُونَ وَاحِدَةٌ لِلثَّنَاءِ عَلَى اللَّهِ وَ التَّمْجِيدِ وَ التَّقْدِيسِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْأُخْرَى لِلْحَوَائِجِ وَ الْإِعْذَارِ» آقا وضعيت مملكت ما اين است. مشكلات و عذرهايي دارد. علت اين كه اين كار انجام نشده است، اين است و از اين قبيل موارد. «وَ الْإِنْذَارِ وَ الدُّعَاءِ وَ لِمَا يُرِيدُ أَنْ يُعَلِّمَهُمْ» ترساندن و اينكه توطئه‌اي در كار است. يك خطبه براي دعا و تعليم و هشدار و توجه و مشكلات و بيان دردها و دواها است. يك خطبه در مورد مسائل روز است و يك خطبه براي ارتباط باخالق است.
قرآن مي‌گويد: (فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّه) (جمعه /9) در مورد ياد خدا چند دقيقه‌اي صحبت كنم. شما برادرها جانباز انقلاب هستيد. اثر ياد خدا چيست؟ (أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ) (رعد /28) الا: يعني آگاه باشيد. فقط به ياد خدا دل آرام مي‌گيرد. از نظر ادبيات اگر «بذكرالله» جايش در جمله مهم است. وقتي عقب است معنايش فرق مي‌كند. اگر عقب بود معنايش اين است(و بدانيد فقط به ياد خدا دل‌ها آرام مي‌گيرد).
اين خانه‌اي كه شما الآن در آن هستيد، خانه‌ي مصادره‌اي و طاغوتي است كه اكنون جانبازان در آن استراحت مي‌كنند. شايد 50 يا 60 ميليون خرج اين خانه شده است. چقدر خرج اين زير زمين با آب جو خوري شده است؟ استخرآب گرم درست كرده است. چه لوسترهايي نصب كرده است. آيا واقعاً آن آقايي كه اين را ساخت در آن آرام بود؟ خير! به سنگ مرمر، به فرش ابريشمي، دل آرام نمي‌گيرد. انسان يك جوري است كه اگر كره‌ي زمين را بگيرد مي‌خواهد ماه را نيز بگيرد. دل فقط با ياد خدا آرام مي‌گيرد. انسان با علم نيز يادش آرام نمي‌گيرد. شما فكرمي كنيد اگر مدرك ليسانستان را بگيريد، دلتان آرام مي‌گيرد؟ پروفسور يا استاد دانشگاه و يا رئيس جمهور بشويد، دلتان آرام مي‌گيرد. آدم به هيچ چيز دلش آرام نمي‌گيرد. فقط آن چيز كه دل را آرام مي‌كند ياد خداست. خدا ما را اينگونه خلق كرده است كه فقط خودش ما را پر مي‌كند. چيز ديگر ما را پر نمي‌كند.
از امام صادق حديث داريم كه فرمودند: «الْقَلْبُ حَرَمُ اللَّهِ فَلَا تُسْكِنْ حَرَمَ اللَّهِ غَيْرَ اللَّهِ»(جامع‌‌الأخبار، ص‌185) دل و قلب، حرم خداست. حرم خدا را با غير خدا پر نكنيد. ما اينگونه آفريده شده‌ايم كه دنيا ما را پر نمي‌كند. هر نوع ماشين سوار شوي، باز هم در خيابان مي‌بيني كه ماشين جلويي يك مدل از ماشين شما بالاتر است. مي‌گويي: به! عجب ماشيني. دلت مي‌رود. مي‌بيني كه بوق آن بهترمي زند، مي‌گويي: به! عجب بوقي دارد! مي‌بيني لاستيكش مقداري پهن‌تر است. مي‌گويي: به! عجب لاستيك‌هاي خوبي دارد. يعني دل انسان با هيچ چيز مگر ياد خدا پر نمي‌شود. تنها چيزي كه دل آدم را آرام مي‌كند، ياد خداست. چه چيز مي‌تواند شما جانبازان عزيز را پر كند؟ در جبهه رفتيد. پا از دست داديد. كمر از دست داديد. چه مي‌تواند اين را جبران كند؟ اگر بگويند: ماهي هزار تومان به شما مي‌دهند، شما را پر نمي‌كند. هيچ چيز انسان را پر نمي‌كند، جز اين كه انسان دلش را با ياد خدا پر كند.
اميرالمؤمنين مي‌فرمايد: اگر مي‌خواهي قانع باشي، همين كه داري تو را آرام مي‌كند. اگر خواسته باشي قانع نشوي، هرچه به تو بدهند قانع نمي‌شوي. خدا شهيد محراب آيت الله مدني را رحمت كند. ايشان در زمان طاغوت در ممسني بود و ما براي ملاقات ايشان به تبعيدگاهش رفتيم. گفتيم: حالتان چطور است؟ گفت: خوشم. گفتيم: در تبعيدگاه خوش هستي؟ گفت: هر شبي كه سرم را روي متكا مي‌گذارم كه بخوابم، يك اجر به اجرهايم اضافه مي‌شود و شاه هم يك قدم به جهنم نزديك مي‌شود. بنابراين روز به روز و ساعت به ساعت من به بهشت نزديك‌تر مي‌شوم و او به جهنم نزديك مي‌شود. اين يك عبادت دائمي است. فقط به ذكرخدا زنده هستم. و لذا قرآن راجع به نماز جمعه مي‌گويد: (فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ) (جمعه /9) وقتي صداي نماز جمعه را شنيديد، به سوي ياد خدا بياييد. (أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري) (طه /14) نماز بخوان براي ياد من.

8- مراحل نماز

نماز سه مرحله دارد. خدا به موسي مي‌گويد: «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري» نماز را اقامه كن. نماز بخوان «لِذِكْري» تا ياد من در تو زنده شود. نماز بخوان تا خدا در تو زنده باشد. پله اول ياد خدا در تو زنده شد. حالا كه ذكر و ياد خدا در تو زنده شد، دل تو آرام مي‌گيرد. (يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ) (فجر /27) ‌اي كسي كه دلت آرام شد «ارجعي الي ربك» به سوي خدا پرواز كن. پس ببينيد «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري»، (أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ) (رعد /28) مثل اين كه اول به دبستان مي‌روي. بعد به دبيرستان مي‌روي. بعد به دانشگاه مي‌روي. دانشگاه كه رفتي، بعد متخصص مي‌شوي. همينطور هم اول گفته است براي ياد خدا نماز بخوان. با ياد خدا دل مطمئن مي‌شود. ‌اي دل مطمئن (ارْجِعي‌ إِلى‌ رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً) (فجر /28) يعني اگر خواستي پرواز كني، دل آرام مي‌خواهد. دل آرام با نماز پيدا مي‌شود. چرا امام و رهبر انقلاب دلشان آرام است؟ به خاطر نماز است. تمام مشكلات به آدم هجوم مي‌آورد ولي دل آرام است. اميرالمؤمنين هر وقت كار به ايشان فشار مي‌آورد، نماز مي‌خواند. (يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ) (بقره /153) »اسْتَعينُوا»: يعني از نماز كمك بخواهيد. يعني اگر مشكلات به شما هجوم آورد و گيج شديد، آن طنابي كه شما را بيرون مي‌كشد و شما را نجات مي‌دهد نماز است. كسي كه نماز خوب و با توجه بخواند اعصابش خرد نمي‌شود، چون به خدا وصل شده است.

9- خلاصه مطالب

براي كساني كه دير تلويزيون را روشن كرده‌اند خلاصه‌ي مطالبي را كه امروز گفتيم، مي‌گوييم. گفتيم كه امام باقر(ع) فرمودند: هركس بي دليل به نماز جمعه نرود، نمازهاي ديگر او ارزشي ندارد. امام صادق(ع) فرمودند: هركس سه هفته پشت سر هم نماز جمعه نرود، خدا به دل او مهر مي‌زند. باز هم آن حضرت فرمودند: هركس زودتر به نماز جمعه برود، زودتر به بهشت مي‌رود. پيامبر بزرگوار اسلام فرموده‌اند: هركس نماز جمعه برود، خدا گناهش را مي‌بخشد و هركس نماز جمعه را رها كند، ديگر كارهاي خيرش ارزشي ندارند. زيرا او نماز جمعه را تحقير كرده و نماز و زكات و حج و كارهاي خيرش ديگر ارزشي ندارد. پيامبر اسلام فرموده‌اند: اگر بدانيد نماز جمعه چه ارزشي دارد، براي سبقت گرفتن در آن قرعه كشي مي‌كنيد. در هر حركتي چند عامل لازم است: 1- آگاهي 2- اتحاد 3- تقوا 4- ايمان 5-تشكل رهبري و در نماز جمعه همه اين‌ها هست. ما در نماز جمعه چه ياد مي‌گيريم؟ در نماز جمعه مردم در صحنه حاضر هستند. نماز جمعه تعدد را وحدت مي‌كند. نماز جمعه تبليغات سوء تمام بلندگوهاي خارجي را با تحليل امام جمعه خنثي مي‌كند. نماز جمعه ترس و وسوسه را تبديل به شهامت مي‌كند. در مورد مسلمان‌ها، نماز جمعه دشمنان را به وحشت مي‌اندازد. نماز جمعه رزمندگان را شاد مي‌كند. در نماز جمعه دو خطبه هست. خطبه اول درباره‌ي مسائلي است كه رابطه‌ي بين خلق و خالق است. خطبه دوم درباره‌ي مسائلي است كه بين خلق با خلق است. امام جمعه بايد ايستاده باشد. ايستادگي امام جمعه نشانه بيداري، آمادگي و سوز امام جمعه است. براي نماز جمعه غسل كنيد، عطر بزنيد، ريش خود را شانه كنيد، بهترين لباس را بپوشيد و با وقار برويد. (وَ ذَرُوا الْبَيْعَ) (جمعه /9) از وابستگي‌ها دل بكنيد. از چيزهايي كه در آن‌ها سود و سرمايه است دل بكنيد. امام جمعه بايد در محراب باشد. محراب به معني بيشه‌ي شير است. يعني امام جمعه بايد شير باشد. محراب به معني محل حرب است. محراب به معني حرب با جهل، با وسوسه، با توطئه و غفلت و حرب با ابرقدرت‌ها است. نماز جمعه ميتينگ بي خرج است. روي برف يا حصير، ياخاك برگزار مي‌شود. در نماز جمعه، سفر را عقب بيندازيد. صبح جمعه مسافرت نرويد تاخطبه‌ها را گوش بدهيد و بعد به مسافرت برويد. حديث داريم كه زنداني‌ها را با مأمور به نماز جمعه بياوريد و بعد برگردانيد. درحديث ديگر داريم اوليائشان بيايند و ضمانت بدهند تا زنداني نيز بيايد و خطبه‌ها را گوش بدهد. (خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ) (اعراف /31) براي رفتن به نماز جمعه هم با يك لباس خوب برويد و هم با قلب مطمئن به نماز جعه برويد. «خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» زينت معنا شده است. 1- لباس خوب 2- امام خوب 3- قلب پاك. كه اينها سه اصل مهم براي رفتن به نماز جمعه است.

10- نماز جمعه دشمن‌شكن و براي مؤمنين بشارت است

امام باقر(ع) فرمود: اصحاب پيامبر از روز پنج شنبه براي نماز جمعه آماده مي‌شوند. اميرالمؤمنين(ع) فرمود: دواها وغذاهايي كه ضعف مي‌آورد و شما بر اثر آن فردا نمي‌توانيد به مسجد برويد را در شب جمعه استفاده نكنيد تا فردا حال نماز جمعه رفتن را داشته باشيد. نماز جمعه به مؤمنين روحيه مي‌دهد. حديث داريم: (إِنَّ اللَّهَ أَكْرَمَ بِالْجُمُعَةِ الْمُؤْمِنِينَ فَسَنَّهَا رَسُولُ اللَّهِ ص بِشَارَةً لَهُمْ وَ الْمُنَافِقِينَ تَوْبِيخاً لِلْمُنَافِقِينَ وَ لَا يَنْبَغِي تَرْكُهَا فَمَنْ تَرَكَهَا مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاةَ لَهُ) (كافى، ج‌3، ص‌425) نماز جمعه براي مؤمنين بشارت است. نماز جمعه دشمن شكن است. نمازجمعه به مؤمنين بشارت و روحيه مي‌دهد و دماغ منافقين را را روي خاك مي‌مالد. امام جمعه بايد «أَنْ يُعَلِّمَهُمْ مِنْ أَمْرِهِ وَ نَهْيِهِ مَا فِيهِ الصَّلَاحُ وَ الْفَسَادُ»(علل‌‌الشرائع، ج‌1، ص‌264) مسائل اجتماعي را مطرح كند. «يُخْبِرُهُمْ بِمَا وَرَدَ عَلَيْهِمْ مِنَ الْآفَاتِ وَ مِنَ الْأَهْوَالِ الَّتِي لَهُمْ فِيهَا الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَة»(علل‌‌الشرائع، ج‌1، ص‌264) امام جمعه بايد تمام خبرهاي كشورها را مطرح كند. نماز جمعه امداد به جبهه و كمك به مردم است و امام باقر فرمود: هركس مي‌خواهد وسط هفته كمك كند، صبر كند روز جمعه بدهد و اين نماز جمعه‌ها چند كاميون و چند هزار ليتر خون به جبهه‌ها داد و اهداف مؤمنين اين است. همين كه حكومت را به دست گرفتند، نماز را به پا مي‌كنند و فايده‌ي نماز جمعه اين است كه جلوي فحشا را بگيرد. چه فحشايي از حمله اسرائيل بدتر است؟ كشورهايي كه نماز جمعه مي‌خوانند ولي جرأت نمي‌كنند كه اسرائيل را محكوم كنند، نماز جمعه آن‌ها ارزش ندارد. نماز جمعه نمازي است كه (إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‌ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر) (عنكبوت /45) اگر ابرقدرت‌ها از نماز جمعه‌ي ما نترسيدند، معلوم مي‌شود كه نماز جمعه ما نماز جمعه نيست. به اميد روزي كه كنگره‌ي امام جمعه‌ها در ايران به همه‌ي امام جمعه‌ها خط بدهد و امام جمعه‌ها به همه‌ي پيش نمازها خط بدهند و پيش نمازها ابرقدرت‌ها را واژگون كنند.

«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»

نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 2596

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست