درس هيجدهم:

احتجاجات و مناظرات‌

يكى از محورهاى مهمّ فعّاليتهاى علمى و فرهنگى امامان عليهم السّلام بخش احتجاجات و مناظرات آن بزرگواران با دانشمندان ملل مختلف و رهبران افكار و مكاتب فكرى عصر خود مى‌باشد. اين محور مهمّ كارى در حيات علمى و فرهنگى امامان (ع) از آنچنان جايگاه بلند، ابعاد گسترده و محتواى غنى‌اى برخوردار است كه مى‌توان آن را فرازهاى برجسته تلاشهاى فرهنگى ائمّه (ع) به حساب آورد. شيخ طبرسى يكى از دانشمندان بزرگ شيعه مجموعه اين محور كارى پيشوايان (ع) را در كتابى تحت عنوان «الاحتجاج» گرد آورده كه بسيار ارزشمند است.

احتجاجها و مناظرات ائمه (ع) با افراد و گروهها نياز به زمينه و فراهم كردن مقدمات داشت. اين مقدمات گاهى از سوى مخالفان آنان و گاهى از سوى خود آن عزيزان فراهم مى‌شد. نسبت به بعضى از امامان (ع) نيز خلفاى معاصر آنان نقش مهمى در گردآورى دانشمندان ملل گوناگون و ترتيب محفل مناظره و گفتگوى رو در روى آنان با امامان داشتند.

البته هدف اساسى آنان از اين اقدام، سياسى بود و به منظور محكوم كردن ائمه و منزوى ساختن ايشان انجام مى‌گرفت؛ ولى هيچگاه و در مورد هيچيك از امامان به اين هدف شيطانى خود نرسيدند، چه آنكه پيشوايان معصوم (ع) در پرتو برخوردارى از بينش و دانش گسترده خدادادى در همه صحنه‌هاى علمى بر خصم، چيره مى‌شدند؛ چندانكه حريف ناچار مى‌شد بر ناتوانى خود و دانش گسترده امام (ع) اعتراف كند و در برابر عظمت علمى‌اش سر تعظيم فرود آورد.

عظمت و برجستگى اين نوع از تلاشهاى فرهنگى ائمه (ع) در مقايسه با بعضى از تلاشهاى ديگر آنان در چند چيز است.