خرج مى‌كردند و آنچه از اين موارد، افزون مى‌آمد در خزانه‌هاى حكومتى احتكار مى‌شد تا در روز نياز در راستاى مصالح سلطنتى بكار گرفته شود. مورخان نوشته‌اند:

«منصور در آستانه سفر به حج در سال 158 فرزندش مهدى را فرا خواند و در باره امور مربوط به خود، خانواده‌اش و مسلمانان سفارشهايى به وى كرد و دستورات لازم را داد. در ميان سفارشهايش بر اين نكته تأكيد كرد كه تا زمان مرگ وى درِ هيچيك از خزانه‌هاى مملكتى را نگشايد؛ زيرا موجودى نقدينگى آنها به حدّى است كه چنانچه از سوى مردم تا ده سال هيچگونه خراج و مالياتى پرداخت نشود. براى اداره كشور در طول اين مدت كفايت مى‌كند.» [1]

اين روند در دوران هارون روبه افزايش بود، چندانكه وى سرمست و مغرور از آنهمه ثروت وماديات در حالى كه بر پشت خوابيده بود و به ابرها مى‌نگريست خطاب به آنها گفت:

«چه به شرق برويد و چه به غرب، سرانجام خراج شما نصيب من خواهد شد.» [2]

ج- تسلط بر اوضاع سياسى‌

نكته همه ديگرى كه رهبر عظم الشأن انقلاب در مقام بيان ويژگيهاى اين دوره بدان اشاره داشتند تسلّط دولتمردان بر اوضاع سياسى كشور پهناور اسلامى و منقاد و سركوب كردن قيامها و شورشها و شورشگرها در نقاط مختلف بلاد اسلامى بود.

در اين مقطع همچون ديگر مقاطع تاريخ اسلام گر چه در گوشه و كنار جهان اسلام از خراسان و ديلمان و جرجان گرفته تا عراق، شام، مصر، آذربايجان و ارمنستان قيامها و شورشهايى با انگيزه‌هاى گوناگون عليه نظام حاكم صورت مى‌گرفت، ليكن حكمرانان عباسى اين دوره با تدبير وسياست و نيز تكيه بر زور وسر نيزه، آنها را فرو مى‌نشاندند و

[1] - البداية النهاية، ج 10، ص 130

[2] - امامان شيعه و جنبشهاى مكتبى، ص 221 و تاريخ اسلام، حسن ابراهيم حسن، ج 2، ص 62