درس سوّم:

زمينه‌هاى اجتماعى پيدايش احزاب و

تشكيلات سياسى در ايران‌

«الان صد گروه و بلكه بيشتر اظهار وجود كرده و مى‌كنند، اينها همه علت دارد، اينكه صد گروه در يك مملكتى اظهار وجود كنند، يعنى صد گروه با هم اختلاف پيدا كنند، يعنى صد گروه با اسلام مخالف باشد. اين طور نيست كه اكثر گروهها از باب اتفاق درست شده باشد، خير يك دستى در كار است كه اين كارها را مى‌كنند و خيلى شان خيانتكارند و يا ملتفت نيستند و توجه به مسائل سياسى ندارند.

الان وقت اين است كه نتيجه گرفته شود و سازندگى بشود. اينها در اين موقع آمدند گروههاى مختلف و احزاب مختلف درست كردند و هر كسى يك گروهى درست كرد، بسياريشان در مقابل نهضت ايستادند. اينها يك مسائلى است كه خارجيها رويش حساب كرده‌اند، آنها مى‌خواهند نگذارند كه اين نهضت به ثمر برسد تا بتوانند از شلوغكاريهايى كه در مرزها و در جاهاى ديگر مى‌شود نتيجه بگيرند.» [1]

(امام خمينى (ره) 14/ 4/ 1358)

اصليترين زمينه اجتماعى مؤثر در پيدايش احزاب سياسى، نفوذ گسترده بيگانگان در جامعه ايران بوده است. دو عامل جنبى ديگر، يعنى «ستم شاهان» و «ضعف سواد سياسى» از زمينه‌هاى ديگرى بودند كه ضمن تسهيل نفوذ بيگانگان، در پيدايش احزاب و تشكيلات سياسى ايران مؤثر بوده‌اند. در اين درس، به بررسى سه عامل ياد شده مى‌پردازيم.

[1] در جستجوِی راه از کلام امام، دفتر سِیزدهم، ص 76.