جزئى در همان اوائل در مقابل ارتشهاى متّفقين پراكنده و تسليم شدند.

بركنارى و تبعيد رضاخان‌

رضاخان كه با اشغال ايران سلطنت خود و خانواده اش را مورد تهديد و نابودى مى‌ديد، دست به چند اقدام زد.

ابتدا سفراى شوروى و انگلستان را احضار كرد تا از هدف نهايى دو دولت آگاه شود.

سپس دست به دامن «روزولت» رئيس جمهور آمريكا شد. امّا وقتى از اين راهها به نتيجه‌اى نرسيد، «على منصور» را از نخست وزيرى بركنار و به جاى او محمد على فروغى» را كه روابط نزديكى با انگليسيها داشت به نخست وزيرى برگزيد. فروغى بلافاصله با سفراى شوروى و انگلستان وارد مذاكره شد و تقاضاى آنها را جويا شد. درخواستهاى آنها، ترك مقاومت نيروهاى ايران در مقابل متّفقين، اخراج كليه اتباع آلمانى (به استثناى اعضاى سفارت) و تعهد درباره حمل و نقل تسليحات جنگى از طريق خاك ايران به شوروى بود. [1]

هنوز دولت ايران به اين درخواستها پاسخ نداده بود كه سفراى دو كشور طى درخواست جديدى خواهان تحويل آلمانيها به متّفقين شده و چند روز بعد از آن طى يك اولتيماتوم 48 ساعته، خواستار تحويل اتباع آلمان به متّفقين و همچنين تعطيل سفارتخانه‌هاى متحدين يعنى آلمان، ايتاليا، مجارستان و رومانى شدند و تهديد كردند كه در غير اينصورت تهران را اشغال خواهند نمود. چون دولت ايران پاسخ روشنى به اين اولتيماتوم نداد نيروهاى شوروى و انگليس از قم و قزوين به سوى تهران حركت كردند.

رضاخان كه با چنين وضعى رو به رو شد، در همان روز حمله متّفقين به تهران (25 شهريور 1320) استعفا داد و پسرش محمد رضا جانشين او شد. انگليسيها رضاخان را نخست به جزيره موريس و سپس آفريقاى جنوبى تبعيد كردند و او چند سال بعد در همان جا مرد. [2]

[1] - سياست خارجى ايران در دوران پهلوى، ص 76-74؛ ايران و قدرتهاى بزرگ در جهگ جهانى دوم، ذوقى، 46-45.

[2] - تاريخ روابط خارجى ايران، ص 231-230؛ ايران و قدرتهاى بزرگ در جنگ جهانى دوم، ص 58-51.