مقدمه‌

از زمان تشكيل حكومت صفويّه در ايران، بتدريج روابط سياسى كشورمان با كشورهاى بزرگ دنيا برقرار شد، ولى اين روابط از نظر كمّى و كيفى در سطح پايين و ابتدايى قرار داشت و از اهميّت چندانى برخوردار نبود. همزمان با تشكيل حكومت قاجاريّه در ايران، تحولات سياسى، اجتماعى و صنعتى در غرب بويژه در كشورهاى اروپايى رخ داد. اين تحولات، كشورهاى اروپايى را وارد مرحله جديدى از رقابت و سلطه طلبى بر سر مستعمرات در دنيا بخصوص در قاره آسيا و خاورميانه فعلى نمود. به همين دليل، گاهى چند كشور اروپايى با امضاى پيمان نامه‌اى‌با يكديگر، عليه كشورهاى رقيب در قاره اروپا و ساير قاره هاى دنيا وارد رقابت و مسابقه تازه‌اى مى‌شدند.

بدين ترتيب پس از مدتى روابط بين الملل و سياست خارجى دنيا وارد مرحله جديدى مى‌شد.

كشور ايران به دليل موقعيت جغرافيايى خود، همسايگى با دو كشور بزرگ اروپايى (روسيه و عثمانى)، راه اتصال كشورهاى اروپايى به آسيا و همچنين همسايگى با كشور استعمارگر بريتانيا از طريق هندوستان از جايگاه ويژه‌اى‌در سياست خارجى هر يك از اين كشورها برخوردار بود. به عبارت ديگر، مى‌توان گفت:

ايران نقطه تلاقى سياستهاى انگلستان، روسيه، فرانسه و عثمانى در قاره آسيا بود. از اين رو، هر يك ازاين كشورها بنا به دلايل فوق تمايل داشتند كه يا ايران را به تصرف خود درآورند. و يا از طريق امضاى قراردادى با كشورمان آن را تحت سيطره و نفوذ سياسى و