خلاصه‌

اوّلين قدم براى ورود آمريكا به ايران توسّط مبلّغين آيين مسيحيّت برداشته شد. آنها با استفاده از امكانات فراوان به طرق مختلف سعى در جذب مردم و ايجاد محبوبيت در بين آنها داشتند.

اوّلين سفير آمريكا در 1258 ش./ 1883 م وارد تهران شد. در جريان نهضت مشروطيت مورگان شوستر جهت سروسامان دادن به اوضاع مالى- اقتصادى دعوت شد كه با مخالفت دو قدرت روس و انگليس روبرو شد و قراردادهاى نفتى ايران با آمريكا در آن زمان به علّت حضور قدرتمند دو قدرت مذكور به شكست انجاميد.

پس از اتمام جنگ جهانى دوّم آمريكا به عنوان قدرت برتر در جهان غرب قد علم كرد و به همان نسبت كه انگلستان به علّت ضعف حاصله از جنگ، مستعمرات خود را در ديگر نقاط جهان از دست داد، آمريكا در نقاط مختلف جهان اقدام به استعمار به شيوه جديد كرد. ايران نيز از اين قاعده مستثنى نبود. اين كشور در 14 مهر 1326 حقّ انحصارى دخالت در ارتش ايران را به دست آورد. اين حقّ تا پيروزى انقلاب اسلامى با تغييراتى اندك تداوم داشت. بطور كلّى موضع آمريكا در قبال ملّى شدن صنعت نفت به سه دوره حمايت، ميانجيگرى و براندازى قابل تقسيم مى‌باشد.

پس از انجام موفّقيت‌آميز كودتا، آمريكا با انعقاد قراردادهاى نظامى، سياسى، اقتصادى و فرهنگى با سرعت بى‌سابقه‌اى نفوذ خود را در ايران افزايش داد. بطورى كه به صورت تصميم‌گيرنده و قدرت بلامنازع در ايران درآمد.

پرسش‌

1- نقش ميسيونرهاى آمريكايى در ايران را توضيح دهيد.

2- دو امتياز اوّليه آمريكا در بهره‌بردارى از نفت ايران را نام برده بنويسيد، سرانجام آنها چگونه بود.

3- علّت اصلى مطرح شدن آمريكا به عنوان قدرت برتر را توضيح دهيد.

4- علل تغيير موضع آمريكا از حمايت به ميانجيگرى و از ميانجيگرى تا سر حدّ براندازى را توضيح دهيد.

5- نقش آمريكا پس از كودتاى 28 مرداد را تجزيه و تحليل كنيد.