برهه نا اميد شد و از آنجا كوچيد. فرديناند پس از ويران ساختن چند دژ و تعمير برجهاى «همدان» و «ملاحه» و پر كردن اين دو دژ از آذوقه لازم به سرزمين خود بازگشت.

5. آخرين روزهاى غرناطه‌

اندكى پس از رفتن فرديناند لشكريانش به سوى قشتاله، سلطان غرناطه «ابوعبدالله» با سپاهش به شمارى از دژهايى كه فرديناند در تهاجم اخيرش تصرف كرده بود حمله كرد و آنها را به زور گشود. او نيروهاى پادگانهاى محافظ شهر را كشت و ساخلو (پادگان) هايى از نيروهاى اسلامى گذاشت و به غرناطه بازگشت. آنگاه آهنگ «بشرات» نزديك غرناطه كرد و چند روستا را به تصرف درآورد و نصاراى ساكن آنجا را فرارى داد. سپس به دژ «اندرش» حمله برد و آن را گشود. ساكنان منطقه كوه بشرات سر به فرمانش نهادند؛ و دعوت اسلام در آنجا پا گرفت و از ذمّه نصارا بيرون آمدند.

چون عموى سلطان، «ابوعبدالله محمد بن سعد» با نيروى بزرگى در آنجا بود، حاكم غرناطه به جنگ آنان شتافت و او به مريه رفت، سراسر بشرات تا بَرْجَه به فرمان پادشاه غرناطه درآمد. آنگاه عمويش همراه مسيحيان به اندرش رفت و آن را گرفت و پس از آن آهنگ روستاى همدان كرد كه برج عظيم آن پر از مرد جنگى و امكانات و آذوقه بود. اما ساكنان غرناطه او را به محاصره درآوردند و جنگهاى گوناگونى را بر ضد وى به راه انداختند.

شمار بسيارى از مردم در آنجا مردند. مهاجمان برجهاى يكم، دوم و سوّم را نقب زدند و مردم را مجبور به رفتن دژ بزرگ ساختند. سپس ساكنانش را، كه 180 تن بودند، به اسارت درآوردند و ابزار و آلات جنگى را با خود بردند.

پادشاه غرناطه سپس آهنگ شلوبانيه كرد و پس از محاصره شهر آنجا را گشود. چون دژ شهر تسليم نشد، به محاصره كامل درآمد، ولى دريافت اخبار آمدن فرديناند به سوى غرناطه مسلمانان را ناگزير ساخت تا دست از محاصره بردارند و به غرناطه بروند. اندكى بعد فرديناند پادشاه قشتاله همراه مرتدان و «مدّجنون» [1] سررسيد. فرديناند دست به كار ويران ساختن برج‌

[1] . مدجنون [جمع مدجن، عربى \مقيم، ساكن] اصطلاحى است كه مسيحيان پس از فتح اسپانيا بر مسلمانان ساكن‌آنجا اطلاق مى‌كردند. (دايرة المعارف فارسى).