2- 2. تمدن اسلامى در شام‌

شام در نزد جغرافى‌دانان قديم به سرزمينى واقع در فاصله ميان رودخانه فرات تا مصر اطلاق مى‌گرديد؛ و امروزه همه سرزمينهاى سوريه، لبنان، فلسطين و اردن، نيز بخشهايى از تركيه در آن جاى دارد.

سرزمين شام، پيش از اسلام نزد اعراب از اهميت بازرگانى برخوردار بود و بازرگانان شبه جزيره عربستان پيوسته به آنجا آمد و شد مى‌كردند. اما پس از اسلام، دلايلى دينى شام را در كانون توجه مسلمانان قرار داد. چنان كه نخستين لشكركشيهاى مسلمانان به بيرون از شبه جزيره، در روزگار پيامبر (ص) به سوى مرزهاى شام انجام گرديد. گويا رسول خدا (ص) درصدد بود تا بار دوم نيز بدان سوى لشكر بكشد. ايشان در آستانه پيوستن به ملكوت اعلى سپاه اسامة بن زيد را تجهيز فرمود و به مردم فرمان داد كه به آن لشكر بپيوندند. پس از رحلت حضرت رسول (ص) و آغاز فتوحات اسلامى، پس از فتح چند ناحيه همجوار، نخستين جايى كه گشوده شد سرزمين شام بود. [1]

پس از گشوده شدن شام به دست مسلمانان، اين سرزمين همچون خط مقدم مسلمانان، به ويژه در برابر مسيحيان اهميتى ويژه يافت. ساخت قلعه‌ها و دژها، به ويژه در مرز بيزانس، و از همه مهم‌تر، مساجد بزرگ آغاز گرديد و آن سرزمين چنان موقعيتى يافت كه حتى برافتادن امويها و انتقال مركز خلافت از دمشق به بغداد، چيزى از اهميتش نكاست. به ويژه آنكه سده‌هاى پنجم تا هفتم هجرى شاهد تهاجم همه جانبه مسيحيت (جنگ‌هاى صليبى) براى بازپس‌گيرى آن سرزمين از دست مسلمانان بود.

پرسش:

جنگهاى صليبى به چه جنگهايى گفته مى‌شود و كدام كشورهاى مسيحى در آنها شركت داشته‌اند؟

جنگهاى صليبى على‌رغم زيانهاى انسانى و اقتصادى بسيارى كه بر جهان اسلام وارد ساخت، فرهنگ و تمدن اسلامى را به غرب منتقل كرد. از اينجا بود كه مسيحيان با تمدن اسلامى آشنا گشتند و آن را همچون غنيمتى گران‌بها به كشورهاى خويش انتقال دادند.

اما آثار تمدن اسلامى در شامات فراوان است، چنان كه براى نمونه آثار اسلامى موجود در

[1] . فتوح البلدان، بلاذرى، ص 118