دانشگاه الازهر را در قاهره تأسيس كردند. الازهر قديمى‌ترين دانشگاه دنيا است و نه تنها در ممالك عربى، بلكه در سراسر ممالك اسلامى غير عربى نيز در زمينه تمدن اسلامى نقش مهمى برعهده داشته است. اين دانشگاه قرنها مركز عمده تحصيلات و تعليمات اسلامى و كانون تجمع محصّلان و دانشجويان مسلمان بوده است؛ و عالمان رشته‌هاى گوناگون علمى براى تكميل دانش خود به آنجا روى مى‌آورده‌اند. در قرن سيزدهم ميلادى و پس از ويرانى مراكز علمى اسلامى در شرق به دست مغولان، الازهر به بزرگ‌ترين مركز علمى اسلامى مبدل گرديد. در سده نوزدهم الازهر پايگاه محافظه‌كارانى بود كه با رشد سكولاريزم در مصر مخالف بودند. اما نيم قرن اصلاحات متناوب، سرانجام در سال 1930 اين دانشگاه را مطابق مدل دانشگاههاى غربى دستخوش تغيير كرد، در حالى كه محتواى آموزشهاى آن همچنان به حال خودش باقى ماند. در سال 1961 م دولت اصلاحات بنيادينى را در آن اعمال كرد و همه سطوح دانشگاه به شيوه مدرن بازسازى شد. [1]

اينك اين دانشگاه در دو حوزه فعاليت دارد: حوزه عمومى كه سبك قديمى را تعقيب مى‌كند؛ و حوزه اختصاصى كه از دانشكده‌هاى معقول و منقول، فقه و زبان عربى تشكيل يافته است. در حوزه تخصصى دانشجويان مواد جديد را تحصيل مى‌كنند؛ و دوره تحصيلات آنان محدود است و هر سال بايد امتحان بدهند. در پايان دوره هر دانشجويى رساله‌اى مى‌نويسد و به اخذ درجات علمى نايل مى‌آيد.

برخى از استادان اين بخش در غرب تحصيل كرده‌اند. با آنكه عموم مصريان پيرو مذهب حنفى هستند، ولى در الازهر اصول مذاهب اربعه اهل سنت بدون كوچك‌ترين امتيازى تدريس مى‌شود. [2]

پرسش:

به نظر شما راز ماندگارى الازهر چيست؟

2- 4. نمونه آثار تمدنى اسلام در مصر

آثار به جاى مانده از تمدن اسلامى در مصر تنها به الازهر محدود نمى‌گردد، بلكه آثار فراوان ديگرى نيز در اين كشور موجود است كه برخى از آنها بر اثر گذر زمان در معرض ويرانى و نابودى قرار گرفته است. فهرست برخى از اين آثار به شرح ذيل مى‌باشد:

[1] . اسلام، صراط مستقيم، ص 289-290؛ Encyclopedia, Americana, Al-Azhar

[2] . اسلام صراط مستقيم، ص 289-290. لازم به يادآورى است كه در سالهاى اخير ايجاد كرسى فقه شيعه نيز در اين دانشگاه پيشنهاد شده است