زهد على (ع)

مفهوم زهد در كلام امام (ع)

زهد در لغت به معناى بى‌ميلى، ترك كردن، دورى گزيدن و رويگردانى است. و «زهد» به ويژه براى دين و امور عبادى بكار مى‌رود و دانشمندان علم لغت، در اين مفهوم كلى، اختلاف ندارند. فيومى در مصباح آورده است:

« (زَهِدَ) فى الشى‌ء و عنه ايضاً (زُهْداً) و (زَهَادَةً) بمعنى تركه و اعرض عنه فهو (زَاهِدٌ) ...» [1]

و در اصطلاح مفهومى گسترده دارد، كه از آن برداشت‌هاى مختلفى شده است و اكثر آنها حالت تحريف به خود گرفته است. برخى زهد را به معناى عزلت و گوشه‌گيرى تفسير كرده‌اند و بعضى ديگر آنرا به مفهوم دل كندن از دنيا و محروم شدن از نعمت‌هاى دنيوى براى رسيدن به نعمتهاى آخرت تفسير كرده‌اند، كه اين همان شيوه‌اى است كه راهبان در مسيحيت اختيار كرده‌اند و اسلام، سخت اين شيوه را محكوم كرده است «لا رهبانيةَ فى الاسلام». تعريف و برداشت‌هاى نادرست از زهد مورد بحث ما نيست. آنچه موردنظرمااست، رسيدن به مفهوم زهدى است كه در اسلام جايگاه ويژه‌اى دارد، نه آن چيزى است كه ديگران برداشت مى‌كنند. براى اين منظور بهتر است كه به مفهوم زهد در نهج‌البلاغه و كلام امام على (ع) بپردازيم و مقصود آن حضرت را از زهد دريابيم، در نهج‌البلاغه در دو جا از زهد تعريف شده است:

[1] . فيومى، المصباح المنير، ماده زهد - ج 1، ص 257 - و نيز ر. ك: ابن منظور، لسان العرب، ج 2 ص 196؛ طريحى، مجمع‌البحرين، ج 2، ص 296؛ زبيدى، تاج العروس، ج 2، ص 365 و...).