درس يازدهم:

ارتجاع، خطرى بزرگ‌

مفهوم ارتجاع‌

«ارتجاع» از ماده «رجع» به معناى بازگشت است؛ يعنى تحولى صورت گرفته و فرد راهى را پيموده و به مراتبى رسيده است، ولى از آن تحول پشيمان مى‌شود و از ادامه راه منصرف و به وضعيتى كه قبل از تحول داشت، بر مى‌گردد. اين تحوّل ممكن است مثبت يا منفى باشد و رجعت از آن هم طبيعت منفى يا مثبت است. در قرآن لفظ رجع براى هر دو معناى مثبت و منفى به كار رفته است. در آياتى بازگشت از كفر به فطرت ايمانى و در آياتى نيز بازگشت از ايمان به كفر جاهلى مورد نظر است. [1]

اما اصطلاح «ارتجاع» به معناى بازگشت منفى و بازگشت به نظام، فكر و روش غلط، بدوى و غير معقول است؛ البته هر كس سعى دارد فكر، روش و نظام مورد علاقه خود را تأمين كننده زندگى صحيح و موافق با عقل و منطق و مخالفانش را داراى افكار عقب مانده، بَدَوى و مخالف با عقل معرفى كند. از همين رهگذر است كه شاه، روحانيت را- كه خواهان بازگشت به اسلام و روش حكومتى پيامبر (ص) و امام على (ع) بودند- مرتجع مى‌ناميد و امروز نيز معاندان و مخالفان نظام اسلامى و ولايت فقيه مى‌كوشند كه اين نظام را مرتجع قلمداد كنند.

ما بايد انسان‌ها را به داورى عقل و منطق دعوت كنيم و آنان را به قضاوت براساس حق و عدل فرابخوانيم. در آن صورت است كه همگى تصديق خواهند كرد كه اسلام ناب، مترقّى‌ترين‌

[1] - آيۀ 168 اعراف، ناظر به رجعت مثبت و آيۀ 72 آل عمران، ناظر به رجعت منفى است