مُحَمَّدِ بْنِ قُولويْهِ» و «ابْنِ جُنَيْدِ اسْكافى» و ... [1] آموخت و بر اثر نبوغ و استعداد فوق‌العاده و تلاش و كوشش زيادى كه داشت در رديف بزرگترين دانشمندان شيعه قرار گرفت.

اين عالم بزرگ در بغداد بر كرسى تدريس نشست و حوزه علمى شيعى تشكيل داد و شاگردان زيادى تربيت كرد. [2] و سرانجام پس از عمرى تلاش و مجاهدت در راه اسلام و ولايت، در شب جمعه، سوم ماه رمضان سال 413 ه. ق. دار دنيا را وداع گفت. [3] مدفن وى در كاظمين مى‌باشد.

مقام علمى و اخلاقى شيخ مفيد

شيخ مفيد يكى از دانشمندان بزرگ شيعه است كه داراى مقام علمى و اخلاقى بسيار والايى بوده‌است و ما در اين زمينه، سخنان بعضى از بزرگان را پيرامون شخصيت وى نقل مى‌كنيم. «نجاشى» درباره وى گفته است: «فضايل شيخ و استاد ما «محمد بن محمد بن نعمان مفيد» در فقه، كلام، روايت و علم و وثاقت، مشهورتر از آن است كه توصيف شود. [4] همچنين «شيخ طوسى» درباره او فرموده:

«محمد بن محمد بن نعمان مفيد معروف به «ابْنِ مُعَلِّم» يكى از كلام دانان جليل‌القدر است كه رياست علمى شيعه در زمان او به وى متنهى گشت و در علم كلام و فقه، بر ديگران مقدم بود و حافظه‌اى خوب و هشيارى ويژه‌اى داشت و بسيار حاضرجواب و با فطانت بود و نزديك به دويست جلد كتاب كوچك و بزرگ تأليف كرده‌است. [5]»

«ابن كثير» دمشقى از علماى اهل سنت، نيز درباره او مى‌گويد:

«شيخ مفيد پيشواى شيعه و مصنف ايشان بوده و از حوزه آنان دفاع مى‌كرده و سلاطين‌

[1] - خاتمۀ مستدرك الوسايل، حاج ميرزا حسن نورى، ج 3، ص 520.

[2] - مقدمۀ امالى شيخ مفيد.

[3] - رجال نجاشى، ص 402.

[4] - همان، ص 399.

[5] - فهرست، شيخ طوسى، ص 314، دانشگاه مشهد.