همانگونه كه لشكر ايران بر روم غلبه كردند ما هم به زودى بر اسلام پيروز مى‌شويم. اين نوع برداشت و تحليل سياسى، گرچه پايه‌اى نداشت ولى موجب تقويت روحى مشركان و تضعيف مسلمانان مى‌شد. خداوند براى بى‌اساس ساختن تحليل آنها و ايجاد روح اميد در مسلمانان و نيز براى اثبات معجزه بودن قرآن، اين آيات را نازل و شكست قريب‌الوقوع ايرانيان و پيروزى روميان را كه امرى ناممكن مى‌نمود، پيشگويى كرد. [1]

دو پيش‌بينى:

قرآن، تحقّق دو امر مهمّ را در يك زمان، پيشگويى كرده است:

الف- پيروزى روم بر ايران: و اين در موقعيّتى بود كه چنين احتمالى نمى‌رفت؛ زيرا از طرفى جنگهاى ويرانگر سرزمين روم را در عمق خاكش متوقف كرده بود و همچنان بخشى از خاك آن در تصرّف ايران بود. چنانكه جمله «فى‌ ادْنَى الْارْضِ» بر آن دلالت دارد و مقصود از آن (نزديكترين اين سرزمين) مرزهاى خود روم است؛ يعنى كشورى كه در درون مرزهايش شكست خورده، شكستى كه اميد پيروزى در آن نيست. [2]گرچه احتمال مى‌رود كه مقصود از آن، نزديكترين نقطه به سرزمين حجاز باشد، در اين صورت نيز احتمال پيروزى نمى‌رفت. [3]

ب- پيروزى مسلمانان بر مشركان مكّه: ارزش اين پيش‌بينى هنگامى روشن مى‌شود كه بدانيم مكّه در آن روز، چه موقعيّتى داشت؟ در آن ايّام، مسلمانان مكّه، در اوج ضعف و ناتوانى بودند؛ نمى‌توانستند مراسم عبادى خود را آشكارا انجام دهند، هر روز مورد آزار و شكنجه مشركان قرار مى‌گرفتند. برده‌داران مكّه، باغداران طائف و كاروان داران قريش، حاكم اين ديار بودند. از سوى ديگر دنيا، بين دو قدرت تقسيم شده بود و سرنوشت ملّتها، در «قسطنطنيّه» يا در «مداين»- مركز دو قدرت «روم» و «ايران»- تعيين مى‌شد و سرزمين حجاز و مكّه و مدينه، در وسط اين دو قدرت جهانى قرار گرفته بود.

دنيا با اين قسمت جهان ارتباطى نداشت تا دريابد چه حركت و نهضت تازه‌اى شده‌است.

در چنين جايى هر موج و طوفانى كه پيدا بشود در صحراى تشنه اين ديار فرو مى‌رود و

[1] - ر. ك: تفسير نمونه، ج 16، ص 359.

[2] - الْاِلٰهيّات، جعفر سبحانى، ص 397.

[3] - ترجمۀ الميزان، ج 16، ص 233.