بودند. به گفته مورخان و شارحان نهج‌البلاغه، شهر «بصره» پس از امير مؤمنان عليه السلام در اثر طغيان خليج فارس دو بار غرق شده است:

1- در زمان القادر باللّه.

2- در زمان القائم باللّه. [1]

ابن ابى‌الحديد مى‌نويسد: هنگام غرقِ بصره تنها مسجد جامع بصره مانند سينه پرنده ديده مى‌شد. [2]

ماهيّت معاويه‌

حضرت امير مؤمنان عليه السلام اوضاع سياسى و اجتماعى مسلمانان را بازگو مى‌كند و ظاهر شدن يكى از حاكمان مستبدى را كه در رأس حكومت قرار مى‌گيرد و باوى به دشمنى ظاهرى و باطنى مى‌پردازد، پيشگويى و به برخى از صفات وى اشاره مى‌كند:

«أَما انَّهُ سَيَظْهَرُ عَلَيْكُمْ بَعْدى‌ رَجُلٌ رَحْبُ الْبُلْعُومِ، مُنْدَحِقُ الْبَطْنِ، يَأْكُلُ ما يَجِدُ وَ يَطْلُبُ ما لا يَجِدُ فَاقْتُلوُهُ وَ لَنْ تَقْتُلُوهُ، الا وَ انَّهُ سَيَأْمُرُكُمْ بِسَبّى‌ وَالْبَرائَةِ مِنّى‌» [3]

آگاه‌باشيد، پس‌از من مردى برشما پيروز مى‌گرددكه داراى گلوى گشاد و شكم برآمده است. هرچه پيدا كند مى‌خورد و هرچه پيدا نكند مى‌جويد، بكشيد او را! [هر چند] هرگز نخواهيد كشت.

بدانيد كه شما را دستور خواهد داد كه مرا دشنام دهيد و از من تبرّى بجوييد.

در تعيين اين شخص كه با صفات حيوانى توصيف شده اختلاف نظر است آنچه كه معروف و مورد تأييد محقّقان و برخى از شارحان نهج‌البلاغه، همانند ابن ابى الحديد و ...

است مقصود از آن، معاوية بن ابى‌سفيان است زيرا وى به پرخورى و داشتن شكم بزرگ معروف بوده در حدى كه در آخر غذا مى‌گفت: «سفره را برداريد، به خدا سوگند سير نشدم بلكه خسته شدم» و اين صفت پست وى در اثر نفرين حضرت پيامبر صلى الله عليه و آله در مورد او،

[1] - ترجمه و تفسير نهج‌البلاغه، محمدتقى جعفرى، ج 10، ص 253.

[2] - همان.

[3] - خطبۀ 57.