البتّه قرآن گرچه دراصل تاريخ با اتّكا بر اعتبار وحى سخن مى‌گويد ولى در مورد آثار و پيامدهاى دنيوى حوادث، به روش تجربى توصيه كرده و بطور مكرّر پيروانش را به ملاحظه آثار گذشتگان فرا مى‌خواند:

(قَدْ خَلَتْ مِنْ‌قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسيرُوا فِى‌الْارْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ‌كانَ عاقِبَةُالمُكَذِّبينَ) [1]

پيش از شما، سنتهايى وجود داشت؛ پس بر روى زمين، گردش كنيد و ببينيد سرانجام تكذيب كنندگان چگونه بود!

حضرت على عليه السلام مى‌فرمايد:

«آيا در آثار گذشتگان براى شما جلوگيرى (از ارتكاب فساد نيست) و آيا در سرگذشت نياكانتان اگر تعقّل كنيد عبرتى برايتان نيست؟ آيا نمى‌بينيد كه گذشتگانتان بر نمى‌گردند و جانشينانى كه از آنان مانده‌اند، بقايى ندارند؟ ...» [2]

2- الگوسازى‌

از آنجا كه وجود الگو از نظر تعليم و تربيت تأثير زيادى بر افراد و جامعه دارد قرآن و نهج‌البلاغه براى درس‌آموز بودن تاريخ واخذ تجربه و تربيت از آن، به «سمبل» و «اسوه» قرار گرفتن چهره‌هاى شايسته، توصيه و تصريح مى‌كند؛ درباره حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله مى‌فرمايد:

(لَقَدْ كانَ لَكُمْ فى رَسُولِ اللَّهِ اسْوَةٌ حَسَنَةٌ) [3]

براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نيكويى است.

و درباره حضرت ابراهيم عليه السلام مى‌فرمايد:

(قَدْ كانَتْ لَكُمْ اسْوَةٌ حَسَنَةٌ فى‌ ابْراهيمَ وَالَّذينَ مَعَهُ) [4]

[1] - آل عمران (3)، آيۀ 137.

[2] - نهج البلاغه، ترجمۀ محمدتقى جعفرى، خطبۀ 99، ج 18، ص 17.

[3] - احزاب (33)، آيۀ 21.

[4] - ممتحنه (60)، آيۀ 4.