امام باقر علِیه السلام و مسائل سِیاسِی

امام باقر علِیه السلام به عنوان پاسدار و تبِیِین‌کننده آِیِین جاودانه محمّدِی صلِی الله علِیه و آله و پِیشواِی دِینِی و دنِیاِیِی امّت در شؤون مختلف، همچون پدران خود در متن زندگِی اجتماعِی، سِیاسِی و فرهنگِی جامعه حضور داشت. بارزترِین دلِیل اِین مطلب، حساسِیّت خلفاِی اموِی معاصر آن حضرت نسبت به اِیشان و موضع‌گِیرِی حادّ علِیه آن بزرگوار است. اگر امام علِیه السلام نسبت به مسائل جارِی جامعه خوِیش بِی‌تفاوت و بدون موضع بود معنا نداشت خلِیفه مقتدرِی مثل هشام از وِی اِین همه بِیم داشته باشد و او را سرسخت‌ترِین رقِیب و دشمن خود بداند.

نکته در خور تأمل در اِین زمِینه اِین است که تلاشها و موضع‌گِیرِیهاِی امام علِیه السلام به خاطر اختلاف شراِیط سِیاسِی ِیکسان نبود. [1] علاوه بر آنکه فعّالِیت‌هاِی معترضانه، بِیشتر سرِّی و بدور از چشم نامحرمان انجام مِی‌گرفت، در نتِیجه ماهِیّت و ابعاد آن براِی توده مردم، پوشِیده و ناشناخته مِی‌ماند. ِیکِی از عمده‌ترِین عللِی که در منابع تارِیخِی از فعالِیتها و موضع‌گِیرِی‌هاِی تند و متعرضانه امام باقر علِیه السلام در برابر دستگاه خلافت و جرِیانهاِی سِیاسِی به صراحت و به‌طور گسترده سخن گفته نشده همِین مسأله است.

امام باقر علِیه السلام ناگزِیر بود براِی حفظ نِیروهاِی وفادار به مکتب و جلوگِیرِی از متلاشِی شدن آنان، هدر نرفتن توان عناصر مؤمن و ذخِیره‌سازِی آنان براِی زمان مناسب، حفظ اسرار تشکِیلاتِی و خط مشِی‌هاِی سِیاسِی از دسترسِی دشمن و اجراِی برنامه‌هاِی بنِیادِی و اصولِی، فعّالِیت‌هاِی سِیاسِی خود را پنهانِی و در پوسس «تقِیّه» انجام دهد. از اِین رو همواره بر اِین اصل تکِیه مِی‌کرد و تقِیّه را آِیِین خوِیش و پدران خوِیش دانسته [2] و

[1] امام باقر علِیه السلام در پاسخ شخصِی که درباره منشأ اختلاف عملکرد سِیاسِی امِیر مؤمنان، امام حسن و امام حسِین علِیهم السلام و خروج و قِیام آنان و مشکلاتِی که در اِین مسِیر تحمل کردند و تا مرز شهادت پِیش رفتند، پرسِیده بود فرمود: خداوند از قبل چنِین برنامه‌اِی را براِی آنان مقدر کرده و بموقع، آن را عملِی ساخت. ... هر ِیک از خاندان ما نِیز که شِیوه سکوت در پِیش گرفت (و در برابر طاغوت زمان خود دست به قِیام نزد) سکوت او نِیز براساس آگاهِی و انجام وظِیفه صورت گرفته است (ر.ک: کافِی، ج 1، ص 262).

[2] ر.ک: بحار الانوار، ج 72، ص 431: «اِنَّ التَّقِيَّةَمِنْ دِينِي وَ دِينِ آبَائِي».