علويان را بر پا دارند، گرچه القائد بالله ابوالفضل، اقداماتى در ساختن مدارس، مساجد و خانقاه انجام داد و موقوفاتى براى آنها قرار داد. [1]

3. تحولات سياسى و اجتماعى هجرت علويان به ايران‌

حضور و استقرار علويان و سادات در طبرستان و ديلم، سبب امتزاج خونى دو عنصر قومى عرب و ايرانى، و از آن مهم‌تر، تحكيم و تثبيت تشيّع در ميان ايرانيان شد. تشكيل دولتى علوى‌تبار و زيدى مذهب در ايران، آن هم بنا به خواست مردمان بومى طبرستان و ديلمستان، خود، سنگ بناى رشد و گسترش سريع سياسى- مذهبى تشيّع در ايران گرديد و با زوال آن دولت علوى زيدى، دولتى مقتدر كه پايه گذارانش ايرانيان بودند سر برآورد، يعنى دولت مقتدر آل بويه كه بر بخش وسيعى از قلمرو شرقى جهان اسلام، سايه گستردند.

حسن بن زيد براى برقرارى عدالت، بسيار كوشيد و امنيت جامعه را تضمين كرد و بعضى از مردم شرورِ ديلم را ابتدا نصيحت و سپس مجازات كرد. عملكرد حسن بن زيد و پس از آن محمد بن زيد در منطقه، موجب شد تا مورد توجّه مردم قرار گيرند.

محمد بن زيد به مرقد امامان و سادات احترام مى‌گزاشت و سالانه، سى هزار درهم به مرقد اميرالمؤمنين على (ع) و امام حسن (ع) و امام حسين (ع) و ساير سادات و نزديكان خويش مى‌فرستاد. وقتى متوكل، مراقد ائمه (ع) را ويران كرد، او نخستين كسى بود كه به تعمير آنها اقدام كرد و هداياى سخاوتمندانه‌اى براى علويان بيرون از قلمرو خويش فرستاد و نزد شيعيان محبوبيت بسيارى پيدا كرد.

پس از شهادت محمد بن زيد، طبرستان براى مدّتى در دست سامانيان بود تا آنكه ناصر كبير با حمايت مردم، بار ديگر دولت علويان را تشكيل داد. پس از وى در روزگار حسن بن قاسم، مردم در رفاه و آسايش بودند و به كارهاى آنان رسيدگى مى‌شد. [2]

[1] . همان، ص 22 به نقل از تاريخ طبرستان و رويان و مازندران، ص 150؛ تاريخ طبرستان، ص 272؛ و 146 و 151؛ تاريخ طبرستان، ص 284 و 155

[2] . همان، ص 23-24 به نقل از تاريخ طبرستان، ص 238؛ تاريخ طبرستان و رويان و مازندران، ص 136؛ تاريخ طبرستان، ص 252 و 95؛ تاريخ ايران از اسلام تا سلاجقه، ج 4، ص 181؛ تاريخ طبرستان و رويان و مازندران، ص 150