ملاحظه: پيشواى هشتم (ع) براى نشان دادن اهميّت خطر حبّ رياست، ضمن تأييد موضع معمّر بن خلّاد، با تمثيلى بسيار گويا خطر رياست طلبى در عقيده يك مسلمان را گوشزد كرد.

اهميّت تفكّر

معمر بن خلّاد مى‌گويد: از امام رضا (ع) شنيدم كه فرمود:

«لَيْسَ الْعِبادَةُ كَثْرَةُ الصَّلاةِ وَ الصَّوْمِ، انَّمَا الْعِبادَةُ التَّفَكُّرُ فى امْرِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ». [1]

عبادت (منحصر در) فزونى نماز و روزه نيست؛ بلكه عبادت (كامل) انديشه در امر خداوند بزرگ است.

ملاحظه: عموم مردم، ملاك و معيار عمده‌شان براى قضاوت مقام عبادى كسى، نماز و روزه اوست؛ چرا كه اين دو عبادت به عنوان سمبل عبادات، از نمود و برجستگى خاصى برخوردارند. ولى حضرت رضا (ع) در اين بيان گهربار، ملاك مهمّ ديگرى را ارائه داده است؛ ملاكى كه روح و جوهره همه عبادات به شمار مى‌آيد و تحقق آن در وجود كسى موجب افزايش كيفى و كمّى ساير عبادات مى‌شود. اين ملاك مهمّ عبارت است از «انديشه و تفكّر». تفاوت مهمّ اين عبادت با بسيارى از عبادتهاى ديگر در اين است كه «تفكّر» با دل انسان سرو كار دارد ولى عبادات ديگر معمولًا با اعضا و جوارح انسان سرو كار دارند؛ ازاين رو، نسبت به آنها جنبه زيربنايى دارد. بر اين اساس علاوه بر اين كه خدو به طور مستقل، عبادت، بلكه مرحله كامل عبادت است، موتور محرك ساير عبادات نيز هست و در كميّت و كيفيّت همه آنها نقش دارد. با توجه به اين دو جهت مى‌توان به نقش تعيين كننده و جايگاه برتر «انديشه» در مقايسه با ساير عبادات حتى «نماز» پى برد.

[1] - كافى، ج 2، ص 55